Árbók VFÍ/TFÍ - 01.01.1996, Qupperneq 201

Mat á umhverfisáhrifum vegaframkvæmda 199
Einnig þarf að lagfæra fylgiskjalið með lögunum en þar hefur enska orðið „motorway“ verið
þýtt sem vegur en réttari þýðing er hraðbraut. Astæða þess að hér er gerð tillaga um strangara
skilyrði en breska skilyrðið er sú að hér á landi eru verk oft boðin út í tiltölulega litlum
áföngum.
Ef það er talið koma til greina að breyta lögunum í þá veru sem hér er lagt til þarf einnig
að kanna hvort ekki væri skynsamlegt að síu-skilyrðin væru aðeins skilgreind með reglugerð
en ekki með lögum þannig að ekki þyrfti lagabreytingu til að breyta eða bæta við síu-skil-
yrðum.
Breyting síu-skilyrðisins í þá veru sem lagt er til hér að frarnan fellur mjög vel að gildandi
vinnureglum í samstarfi Vegagerðarinnar og Náttúruverndarráðs. Þar er m.a. kveðið á um að
Vegagerðin skuli fyrir 1. apríl á hverju ári leggja fram áætlun um framkvæmdir í hverju um-
dæmi Vegagerðarinnar fyrir sig og fulltrúi hennar og fulltrúi Náttúruverndarráðs gera skrif-
lega áætlun unt hvaða framkvæmdir þurfi sérstakrar skoðunar við og hve oft skoðunarferðir
skuli farnar. Þannig fer fram, heima í héraði, lauslegt mat á umhverfisáhrifum allra vega-
framkvæmda. Þetta mat hlýtur að vera fullnægjandi fyrir þær vegaframkvæmdir sem ekki eru
háðar mati á umhverfisáhrifum samkvæmt breytta síu-skilyrðinu. Fyrir þær framkvæmdir þar
sem upp kemur ágreiningur eða óvissa ríkir um áhrif framkvæmdarinnar á umhverfið er síðan
hægt að láta fara fram fullbúið umhverfismat.
6 Niðurstaða
íslenska síu-skilyrðið varðandi framkvæmdir á sviði vegagerðar er mjög óvanalegt. I
Evrópubandalaginu, Bretlandi, Noregi og Danmörku eru metin umhverfisáhrif viðamikilla
vegaframkvæmda og smærri vegaframkvæmda aðeins ef þær hafa umtalsverð umhverfisáhrif.
Á fslandi er hins vegar lagning nýs vegar ávallt matsskyld framkvæmd. Það sem vekur enn
meiri furðu er sú staðreynd að íslenska síu-skilyrðið er skilgeint í lögunum sjálfum en ekki í
reglugerðinni sem fylgdi í kjölfar lagasetningarinnar.
Afleiðing þess að hafa mjög strangt síu-skilyrði varðandi vegaframkvæmdir en engin skil-
yrði um ýmsar aðrar framkvæmdir veldur því að hlutfallslegur fjöldi mata á umhverfisáhrif-
um fyrir vegaframkvæmdir er miklu meiri en sem nemur hlutfallslegum umhverfisáhrifum
þessara framkvæmda. Þetta þarf ekki að þýða að fjöldi mata á umhverfisáhrifum fyrir vega-
framkvæmdir sé of mikill. Þetta þýðir einfaldlega það að umhverfisáhrif þeirra framkvæmda
sem hafa mest umhverfisáhrif eru ekki metin. Kerfið í heild sinni er því ekki eins hagkvæmt
og það gæti orðið.
Gildandi síu-skilyrði varðandi efnistöku er dæmi um viðeigandi skilyrði. Hér er íslenska
síu-skilyrðið strangara en í nágrannalöndunum en engu að síður eru umhverfisáhrif aðeins
metin fyrir þær framkvæmdir sem teljast viðamiklar á íslenskan mælikvarða.
Lagt er til að íslenska síu-skilyrðinu varðandi vegaframkvæmdir verði breytt og er gerð
tillaga að breytingu. Ef það er talið koma til greina að breyta lögunum í þá vei'u sem hér er lagt
til, þarf einnig að kanna hvort ekki væri skynsamlegt að síu-skilyrðin væru aðeins skilgreind
með reglugerð en ekki með lögum þannig að ekki þyrfti lagabreytingu til að breyta eða bæta
við síu-skilyrðum.
7 Þakkir
Fyrslu drög að þessari grein voru afrakstur af verkefni sem höfundur vann sem hluta af
námskeiði í rnati á umhverfisáhrifum. Námskeiðið var haldið af Centre for Environmental
Management and Planning (CEMP) við háskólann í Aberdeen í Skotlandi dagana 16/7 til 6/9