Fréttablaðið - 05.04.2012, Qupperneq 14

14 5. apríl 2012 FIMMTUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
greinar@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
MALLORCAsólareyjan sem hefur allt!
Aparthotel Mara
caibo
75.900 kr.*á mann m.v. 2 fullorðna og 2 börn í íbúð
með 1 svefnherbe
rgi. verð frá 89.9
00 kr
á mann m.v. 2 fu
llorðna.
Brottför: 22. maí
- 7 nætur.
Verð frá:
Flug + gisting í 7
nætur
tilbo
ð
Bókaðu núna á plúsferðir.is!
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Atli Fannar Bjarkason (dægurmál) atlifannar@frettabladid.is
HELGAREFNI: Sigríður Björg Tómasdóttir, ritstjórnarfulltrúi, sigridur@frettabladid.is MENNING: Bergsteinn Sigurðsson bergsteinn@frettabladid.is FÓLK OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Sigurður Elvar Þórólfsson seth@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
HALLDÓR
Allt sem við viljum er friður á jörð! Friðurinn stendur til boða – ef við vilj-
um. Afl friðar er jöfnuður og gjafmildi.
Afl ófriðar er græðgi og heimska.
Græðgin skilur fólk að og skapar yfir-
stétt og undirskipun, ríkidæmi og fátækt
og hvaðeina annað sem reisir múra á milli
manna og þjóða. Græðgin og heimskan
eru auga og eyra ófriðar.
Friður er lærdómsferli með jöfnuð að
leiðarljósi. Hann kemur böndum á agaleysi
og eyðir tortryggni sem lengir bilið á milli
manna og þjóða. Hvar sem ójöfnuður fær
að vaxa brýst fyrr eða síðar út styrjöld.
Friðarmenning er á hinn bóginn ljósið út
úr óreiðu heimskunnar.
Andstætt því sem ætla mætti, er gjöfin
lykillinn að velgengni og farsæld þjóð-
ar; að gefa öðrum af bók-, verk- og siðviti
sínu. Engu skiptir hvort sú þjóð sem gefur
er rík eða í fjármálakreppu, hún getur
hjálpað – ef hún vill – og markmiðið er að
skapa jöfnuð og velsæld annarra.
Niður aldanna vitnar um lögmál gjafar-
innar; gjöf gefin af góðsemi hefur gæfu að
geyma. Þjóð sem tekur og traðkar á öðrum
skapar aftur á móti vítahring haturs og
ófriðar. Farsæld felst í því að gefa öðrum
en sá tapar sem tekur frá öðrum ófrjálsri
hendi og kúgar.
Öll viðleitni sem snýst um friðarmenn-
ingu hefur jöfnuð að mælikvarða: Að
stytta bil á milli manna, hópa og þjóða í
öllum málaflokkum og draga úr stétta-
skiptingu. Það er sterk fylgni milli rétt-
lætis og jafnaðar.
Leiðin út úr kreppunni á Íslandi felst
ekki í samkeppni um sæti á lista yfir rík-
ustu eða frjálsustu þjóðir heims, heldur
í því að gefa og vinna með þeim þjóðum
sem þjást, búa við skort á skólum, sjúkra-
húsum, vatnsbrunnum, orkulindum,
tækniþekkingu, stjórnsýslu, lýðræði …
Ef við eflum þróunarsamvinnu og hjálp-
semi vinnum við um leið að jöfnuði, rétt-
læti og friðarmenningu í heiminum. Ef
þjóð gefur öðrum þjóðum af gnægð sinni
með það að markmiði að bæta heiminn –
batnar hún sjálf.
Jöfnuður – markmið friðar
Þróunar-
samvinna
Gunnar
Hersveinn
rithöfundur
Ef við eflum þróunar-
samvinnu og hjálpsemi
vinnum við um leið að jöfnuði,
réttlæti og friðarmenningu í
heiminum.
Í
nýrri skýrslu Samkeppniseftirlitsins, „Endurreisn fyrirtækja
2012 – Aflaklær eða uppvakningar“, kemur fram að 71% stjórn-
enda 120 stærstu rekstrarfyrirtækja landsins telja að dulin
yfirráð banka yfir fyrirtækjum séu vandamál í atvinnulífinu.
Þar er vitnað til athugasemda sem stjórnendurnir gerðu við þetta
ástand. Einn stjórnandinn sagði að „lánasamningar og veðskjöl í dag
eru orðin með þeim hætti að bankarnir stjórna fyrirtækjunum í reynd.
Þannig er algengt að í mjög skuldsettum félögum séu nánast allar
ákvarðanir háðar samþykki bankans […] Fyrirtækin og ákvarðana-
taka innan þeirra er því í raun á valdi lánveitenda“. Annar stjórnandi
sagði að „öll lánaskilyrði bankanna bera með sér að bankinn telji nauð-
synlegt að hafa vit fyrir stjórnendum og þeim ekki treyst til að taka
ákvarðanir um fjárfestingar og önnur útgjöld þrátt fyrir traust veð“.
Vilhjálmur Egilsson, fram-
kvæmdastjóri Samtaka atvinnulífs-
ins, tók undir þessi orð á umræðu-
fundi um skýrsluna í Hörpunni
síðastliðinn mánudag. Þar sagði
hann bankana vera „ekki bara með
belti og axlabönd, heldur keðjur“ í
þeim lánasamningum sem þeir
hafa verið að gera eftir hrun.
Varkárni bankanna á þó ekki að koma á óvart. Á góðæristímum
voru lánasamningar beinlínis lélegir. Margir þeirra voru gerðir eftir
leiðbeiningum lántakandans, sem oft og tíðum var í eigendahópi
bankans, og með hagsmuni hans í huga. Dæmi um þetta er óeðlilegur
fjöldi svokallaðra kúlulána, sem aðskilja sig frá hefðbundnum lánum
með því að þau eru einungis með einn gjalddaga í lok lánstíma. Þegar
kom að gjalddaga lánanna var oftar en ekki ákveðið að veita fram-
lengingu á þeim eða ný lán veitt til að greiða þau gömlu upp. Með
þessum hætti þurftu stærstu lántakendurnir í raun aldrei að greiða
nein lán. Í skýrslu sem franska rannsóknarfyrirtækið Cofysis vann
fyrir embætti sérstaks saksóknara um Glitni í lok árs 2010 sagði að
hin mikla tíðni kúlulána hjá bankanum hefði beinlínis verið andhverf
skynsamlegri bankastarfsemi.
Bankarnir sáu líka um útgáfu óveðtryggðra fyrirtækjaskuldabréfa
fyrir félög sem vantaði fjármögnun. Slík bréf hafa kostað lífeyrissjóði
landsins, sem keyptu mikið af þeim, rúmlega 90 milljarða króna hið
minnsta. Í nýlegri úttekt á starfsemi sjóðanna, sem gerð var opinber
í febrúar, kom fram að skilmálar í slíkum útgáfum hafi almennt verið
allt of veikir. Hlutafélög sem voru „í góðu áliti“ fengu að gefa út verð-
lausa pappíra með heilbrigðisvottorði frá fjármálafyrirtækjunum sem
höfðu umsjón með útboðunum. Svona hegðun, þar sem bankarnir voru
hvorki með belti, axlabönd, keðjur né í buxum yfirleitt, spilaði stórt
hlutverk í því að kröfuhafar stóru bankanna þriggja reikna með því
að tapa um 6.000 milljörðum króna vegna falls þeirra og að erlendar
fjármálastofnanir reikna með því að tapa rúmlega 7.500 milljörðum
króna á íslenskum bönkum og fyrirtækjum.
Í byrjun árs 2009 voru 68% 120 stærstu fyrirtækja landsins undir
yfirráðum bankanna. Það hlutfall var komið niður í 27% um síðustu
áramót, og er það vel. Bankarnir vilja væntanlega búa þannig um
hnútana að þeir fái þessi fyrirtæki aldrei aftur í fangið. Fyrsta skrefið
í þá átt er að forðast margt í því vinnulagi sem tíðkaðist við útlán fyrir
bankahrun.
Bankar verða að sýna varkárni í útlánum.
Belti, axlabönd
og keðjur
Þórður Snær
Júlíusson
thordur@frettabladid.is
SKOÐUN
Til fyrirmyndar
Evrópuvaktin hefur nú opinberað
í smáatriðum hvernig styrkur frá
Alþingi hefur verið nýttur. Alþingi
veitti vaktinni 4,5 milljón króna styrk
og hafa þeir vaktarmenn ráðstafað
3.211.416 krónum af þeirri upphæð.
Kostnaður við flug nemur 80.786
krónum og 450.498 krónur fóru
í gistingu svo ekki hefur væst um
vaktarmennina á ferðalaginu. Björn
Bjarnason og Styrmir Gunnarsson
standa að Evrópuvaktinni og ber
að hrósa þeim fyrir fyrirmyndar
reikningsskil. Þeir hafa líka slegið
tóninn í taxtamálum lausapenna,
en fyrir hverja grein sem þeir
skrifa á vef sinn þiggja þeir
50 þúsund krónur í laun. Vonandi
sytrar þessi taxti til annarra sem
skrifa greinar í hjáverkum.
Lausamaður
á Ríkisútvarpið?
Þóra Arnórsdóttir tilkynnti í gær
að hún væri á leið í forsetafram-
boð. Hún starfar í Kastljósinu hjá
Ríkisútvarpinu og hefur áður unnið
á fréttastofunni. Má því leiða getum
að því að allir fréttamenn
stofnunarinnar séu
vanhæfir til að fjalla um
kosningarnar. Vanda-
laust ætti að vera að
ráða lausamann,
enda margir
fjölmiðlamenn atvinnulausir nú um
stundir.
Flott ferilskrá
Lífeyrissjóðirnir hafa ráðið Brynjólf
Bjarnason sem framkvæmdastjóra
Framtakssjóðs. Líklega hefur ferilskrá
hans heillað, en hann var meðal
annars forstjóri Símans og Skipta.
Sem slíkur bar hann ábyrgð á sam-
keppnisbrotum sem leiddu af sér
umfangsmiklar sektir, eitt þeirra 390
milljónir króna. Þá skuldar félag
hans Lambi hundruð milljóna, en
helstu eignir þess voru hlutabréf í
Existu. Þetta getur ekki klikkað.
kolbeinn@frettabladid.is