Fréttatíminn - 16.03.2012, Blaðsíða 22

N ú er nóg komið, gott fólk. Nóg af rógi, aðdróttunum, hatur-skrifum, illsku og lítilmennsku.
Ég er kona – eiginkona, móðir, amma,
systir og frænka. Ég er meira að segja
feministi, að því er ég best veit. Ég hlýt
því að eiga rétt á því að bera hönd fyrir
höfuð mér og fjölskyldu minni, þegar að
henni er veist með ósönnum áburði.
Ég vil leyfa mér að leiðrétta nokkr-
ar rangfærslur, sem haldið er fram í
ákæruskjali Þóru Tómasdóttur á hendur
okkur í Nýju lífi, ( 2.tbl. 2012), í trausti
þess, að menn vilji heldur hafa það sem
sannara reynist.
Barnaníðingur?
Eftir að hafa lesið grein Þóru Tómas-
dóttur og viðtal við Guðrúnu Harðar-
dóttur, er það aðallega eitt, sem víkur
ekki úr huga mér og svíður sárar en allt
annað. Þar er fullyrt, og áréttað með
ljósmynd af Guðrúnu tíu ára, að hún
hafi orðið fyrir kynferðislegu áreiti á
heimili mínu strax á barnsaldri. Þetta
er það ljótasta við frásögn Þóru. Og það
er ennþá ljótara vegna þess, að þetta er
ósatt – eftiráspuni.
Guðrún, systurdóttir mín, átti frá
barnsaldri nánast sitt annað heimili hjá
okkur á Vesturgötunni. Þetta var mann-
margt heimili, þar sem Kolfinna, yngsta
dóttir okkar bjó líka með börnin sín tvö.
Árið 1996 fékk Guðrún að fara með
okkur öllum sem barnapía til Spánar.
Þá þurfti að bera sólarolíu á börnin,
sem við skiptumst á um að gera, við
hjónin og Kolfinna (fyrsta áreiti).
Þremur árum eftir þetta (1999) vorum
við öll gestir á heimili dóttur okkar í
Róm. Það var þá, sem eiginmaður minn
gantaðist við Guðrúnu um hringinn,
sem hún hafði látið setja í tunguna á
sér. (Annað áreiti). Hún gleymir því,
að það voru fleiri viðstaddir í stofunni.
Ertni af þessu tagi verður seint flokkuð
undir áreiti. Við fórum í sjóinn og létum
karlana henda okkur út í öldurnar
(þriðja áreiti). (Af einhverjum ástæðum
er þessu sleppt í upptalningunni í Nýju
lífi). Fjórða áreitið var þegar sami maður
bauð henni upp á „viskí og vindil“, að
hennar sögn. Þetta gæti að vísu hljómað
óhugnanlega, en það hefði mátt bæta því
við, að það er verið að vísa til áramóta-
teitis og allt húsið undirlagt gestum.
Því má svo bæta við, að ég var sjálf
viðstödd hin meintu „áreiti“ (nema hið
síðasttalda), auk þess sem tvær dætur
mínar voru líka viðstaddar, önnur hvor
eða báðar. Engin okkar sá neina ástæðu
til að lesa eitthvað ógeðfellt við fram-
komu eiginmanns míns gagnvart Guð-
rúnu. Það hvarflaði ekki heldur að
Guðrúnu sjálfri – fyrr en mörgum árum
seinna. Við vorum öll vinir og þótti
gaman að vera saman. Það er óskiljan-
leg mannvonska og illgirni að dæma
mann opinberlega sem barnaníðing út af
söguburði eins og þessum.
Það er mikil mannfyrirlitning, sem
birtist í skrifum konu, sem kennir sig
við feminisma, um þetta mál. Og ekki
bara mannfyrirlitning – heldur aðallega
kvenfyrirlitning, sem hittir þá fyrir, sem
síst skyldi. Hvað með mig í öllu þessu
fári? Leyfist ritstjóra Nýs lífs að traðka
á minni persónu, um leið og hún upp-
hefur sjálfa sig? Er ég ekki kona eins
og hún? Á ég ekki minn rétt eins og
hún? Rétt til þess, að fólk komi fram við
mig af sanngirni og heiðarleik – ekki
með aðdróttunum og uppspuna? Hef
ég ekki minn rétt til að leiðrétta rangan
áburð, áður en meiðandi aðdróttanir eru
birtar? Að halda því fram fullum fetum,
að ég hafi búið í meira en hálfa öld með
barnaníðing mér við hlið (líklega án
þess að hafa hugmynd um það – eða
hvað?) er ekki bara lítilsvirðing við mig.
Það er bull og þvaður. Hreint út sagt –
uppspuni.
Valdníðsla?
Og þá er komið að hinu ákæruatriðinu,
bréfunum, sem JBH skrifaði Guðrúnu
Harðardóttur á árinu 1998 og síðan
2001. Það gerði hann, vel að merkja, að
hennar beiðni (hún hafði verið kosin í
ritnefnd skólablaðs og vildi verða rithöf-
undur). Fjórum árum seinna, eða árið
2005, voru þessi bréf kærð til lögreglu
(þar sem kærunni var vísað frá), og síð-
an voru þau lögð fyrir ríkissaksóknara.
Ákæruatriðin sem fylgdu, fyrir utan
bréfin, voru þau sömu og rakin voru
hér að framan. Rannsóknarspurningin
var, hvort einkabréf gætu talist refsivert
athæfi að lögum, ef innihaldið teldist
varða að „særða blygðunarkennd“. Það
tók embætti ríkissaksóknara á annað ár
að svara spurningunni með því að vísa
kærunni frá.
Hvernig dettur þeim það í hug, Þóru
Tómasdóttur og viðmælanda hennar, að
JBH hafi „í skjóli valds“, eins og það er
orðað, reynt að tefja framgang máls-
ins? Hvers vegna í ósköpunum hefði
hann átt að gera það? Á því finnst engin
skýring í viðtalinu, sem ekki er von.
Þessu var þveröfugt farið. Við biðum,
öll fjölskyldan, í angist og kvíða í eitt og
hálft ár eftir því að fá endanlega niður-
stöðu frá ríkissaksóknara. Var maður-
inn sekur eða saklaus af ákærunni? JBH
rak ítrekað eftir afgreiðslu málsins og
gekk eftir svörum, eins og staðfest er í
gögnum málsins, sem Þóra hafði sjálf
undir höndum. Loks þoldi JBH ekki
við að hafa þetta hangandi yfir höfði
sér lengur og útvegaði sjálfur þau gögn
(frá BNA og Venezuela), sem sagt var
að þyrfti til að ljúka málinu. Það tók tvo
sólarhringa að fá gögnin send. Eftir á að
hyggja hefði mátt nálgast hvort tveggja
á netinu á örskotsstund. Hvers vegna
var málið dregið á langinn von úr viti?
Því geta þeir einir svarað, sem stýrðu
viðkomandi ráðuneytum 2005-2007.
Það eru undarleg öfugmæli að bera
sakborningnum á brýn valdníðslu af
þessu tilefni. Að sjálfsögðu var honum
í mun að fá botn í málið sem fyrst. JBH
hafði ekkert húsbóndavald í þeim ráðu-
neytum, sem málinu var vísað til. Björn
Bjarnason ríkti yfir dómsmálaráðuneyt-
inu, en þau Geir Haarde og Valgerður
Sverrisdóttir gegndu embætti utan-
ríkisráðherra. Sá sem heldur, að þessir
valdhafar hafi haft sérstakan áhuga á
að halda verndarhendi yfir mannorði
JBH, þekkja lítt til veruleika íslenskra
stjórnmála. En þeir gætu hafa freistast
til að draga niðurstöðuna á langinn, að
minnsta kosti fram yfir framboðsfrest
fyrir kosningar 2007. Alla vega tókst
þeim það fyrirhafnarlítið. Ef ritstjóri
Nýs lífs hefði virt andmælarétt sakborn-
ings við undirbúning ákærunnar í Nýju
lífi, hefði hún komist hjá því að verða
uppvís að svona spuna.
Að lokum var það bréfið, sem fylgdi
bók Vargas Llosa, sem rannsókn sak-
sóknara beindist að. Það er þetta bréf,
sem málið snýst raunverulega um. Í
því birtast hin vítaverðu afglöp JBH,
burtséð frá því, hvort bréfasending
geti varðað við lög eða ekki. Hvað gerir
maður, sem hefur gert sig beran að
slíkum dómgreindarbresti? Ef hann er
ærlegur maður, þá viðurkennir hann
brot sitt og þrætir ekki fyrir það. Hann
skammast sín og iðrast gerða sinna.
Hann biðst fyrirgefningar. Hann býðst
til að gera allt, sem í hans valdi stendur,
til að bæta fyrir brot sitt, svo að unnt sé
að ná sáttum. Allt þetta gerði JBH – en
hefur komið að lokuðum dyrum í meira
en áratug. Hvað getur hinn brotlegi
gert frekar til að bæta fyrir glöp sín?
Hvað er nægileg refsing? Ég leyfi mér
að vona, að Guðrún Harðardóttir og fjöl-
skylda hennar þurfi ekki á fyrirgefningu
annarra að halda á ókomnum dögum
– og alla vega, að þau komi þá ekki að
lokuðum dyrum.
Svo skora ég á hvern þann mann, sem
telur það sína stærstu og alvarlegustu
yfirsjón í lífinu að hafa skrifað bréf til
ungrar stúlku, sem hefði betur verið
óskrifað, að gefa orðum mínum gaum.
Og líti nú hver í sinn eigin barm, eigin-
menn, bræður, feður og synir: Sá yðar
sem syndlaus er, kasti fyrsta steininum.
Þöggun?
Til eru þeir, sem lýsa ánægju sinni með,
að „sannleikurinn“ í þessu máli skuli
loksins birtur almenningi, laus undan
fargi þöggunar. Hvaða þöggun er verið
að tala um, með leyfi? Hvaðan kemur
til dæmis bæjarstjóranum á Dalvík – af
öllum konum – sú viska, að viðbrögð við
þessu máli hafi verið þöggun? Hér ríkti
engin afneitun, engin yfirhylming. Bréf-
unum var komið á framfæri við aðila
innan fjölskyldunnar, sem leitað var til
með beiðni um milligöngu um sáttaum-
leitanir. Af einhverjum ástæðum voru
bréfin fjölfölduð og þeim dreift meðal
ættingja, vina, kunningja – og óvina.
Það ríkti sem sé engin þöggun, nema
kannski gagnvart sjálfum okkur. Við
urðum vör við breytt viðmót sumra og
stöku ásakandi augnaráð á stundum.
Umtalið á bak varð smám saman óvægn-
ara. Fyrirgefningin fjarlægðist æ meir.
Flestir þvoðu hendur sínar.
Bæjarstjórinn á Dalvík hefur lýst
ánægju sinni með, að þöggun málsins sé
aflétt. Hún virðist líta svo á, að þá fyrst
sé þöggun aflétt, þegar sagan er flennt
út á síðum blaðanna, þótt hún sé þar
sögð einhliða í útgáfu ákærenda. Trúir
hún því virkilega, að það sé af hinu
góða? Er það sú samfélagslega nauðsyn
og andlega heilsubót, sem ákærendur í
þessu máli lýsa eftir? Trúa menn því, að
það sé rétta leiðin til að stuðla að sáttum
í viðkvæmum fjölskyldudeilum? Er það
þetta, sem við viljum, frú bæjarstjóri?
Hvað býr að baki?
Á einum stað í viðtali Þóru Tómasdóttur
við Guðrúnu Harðardóttur í Nýju lífi
vitnar Guðrún um það, að dóttir mín
hafi „staðið með sér eins og klettur“.
Ég viðurkenni, að þegar ég las þessi til-
vitnuðu orð, fór um mig ískaldur hrollur.
Mér rann kalt vatn milli skinns og hör-
unds. Nú fannst mér ég allt í einu skilja
samhengi hlutanna.
Þetta skýrir reyndar margt, sem ella
leynist undir yfirborðinu. Til dæmis,
hvers vegna sakleysisleg atvik frá
bernskuárum, sem engum datt þá í hug
að kenna við kynferðislega áreitni, urðu
mörgum árum seinna að meintu glæp-
samlegu athæfi? Eða hvers vegna öll
sáttaboð hafa verið hunsuð öll þessi ár?
Eða hvers vegna fjölskylda Guðrúnar
ákvað, seint og um síðir, mörgum árum
eftir að réttarkerfið vísaði málinu frá,
að leita „réttlætisins“ varðandi svo við-
kvæmt fjölskyldumál í fjölmiðlum? Og
þá fer maður loks að skilja, hvers vegna
allar þessar sögusagnir, sem hafa verið
á kreiki manna í milli, hafa alið á óvild
innan fjölskyldunnar.
Það má ráða af grein Þóru Tómas-
dóttur í N.l., að hún hafði undir höndum
útskrift af yfirheyrslum vegna rann-
sóknar málsins á vegum ríkissaksókn-
ara. Þar er fjallað í fullum trúnaði um
þau vandamál, sem fjölskylda okkar
hefur átt við að stríða, enda út frá því
gengið, að sá trúnaður verði virtur og
fjölskylduharmleikurinn ekki borinn
á torg í fjölmiðlum. Þóra Tómasdóttir
getur því ekki látið, eins og henni hafið
verið ókunnugt um þetta böl, sem árum
saman hefur varpað dimmum skugga
yfir líf okkar fjölskyldu. En hún kaus að
láta það ekki aftra sér frá því að flagga
málinu í fjölmiðlum, án þess að segja
söguna alla, nema að því leyti sem henni
hentaði.
Af þessu tilefni get ég ekki orða bund-
ist að segja það, sem mér býr í brjósti,
hreint út: Það er ljótt að færa sér í nyt
fjölskylduharmleik annarra í því skyni
að koma höggi á einhvern, sem manni
er í nöp við, af hvaða ástæðum sem það
kann að vera. Það er reyndar meira en
ljótt. Það er mannvonska.
Og eitt ætla ég að láta ykkur vita, sem
að þessu standið, og hafið þegar valdið
fjölskyldu minni, þar með talið barna-
börnum, sárum en þögulum harmi: Ég
ætla ekki að láta ykkur líðast að halda
þessu áfram. Ég sit ekki lengur þögul
Nú er nóg komið
Fjölskyldumál eftir Bryndísi Schram.
Bryndís Schram: „Ég er búin að fá nóg – þess vegna skrifa ég þessi orð.“ Ljósmynd Hari
22 andsvar Helgin 16.-18. mars 2012