Læknablaðið - 15.10.1995, Blaðsíða 8

704
LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81: 704-6
Ritstjórnargrein
Siðfræðilegur grunnur styrkir
ákvarðanir um forgangsröðun
Um margra ára skeið hefur staðið yfir
handahófskenndur niðurskurður á heilbrigðis-
þjónustu íslendinga. Aðgerðirnar hafa haft
víðtæk áhrif og um hver áramót bíða stjórn-
endur heilbrigðisstofnana í ofvæni eftir af-
greiðslu fjárlaga, sem taka gildi nánast um leið
og afgreiðslu er lokið. Niðurstaðan verður ætíð
sú sama; darraðardans undanfarinna ára skal
stiginn enn um sinn, hefja þarf aðgerðir til að
draga úr starfseminni eða loka einstökum
deildum og uppsagnir starfsfólks virðast óhjá-
kvæmilegar. Mikið af tíma stjórnenda stofnana
fer í að skipuleggja samdrátt og lokanir en lítil
tækifæri gefast til markvissrar uppbyggingar.
Afleiðingin verður megn óánægja starfsfólks
og vannýttar stofnanir þrátt fyrir að á biðlistum
sé fjöldi sjúklinga sem verður að sinna. Of
langt hefur verið gengið. Skipulagslaus niður-
skurður er farinn að skaða verulega starfsemi
heilbrigðisstofnana og ekki verður umflúið að
koma á markvissri stefnumótun í heilbrigðis-
málum.
Fjárveitingar til heilbrigðisþjónustunnar
hafa í raun farið lækkandi á undanförnum ár-
um og er nú svo komið að fjármagn nægir ekki
til daglegs rekstrar og allt of litlu fé er varið til
nauðsynlegrar endurnýjunar tækjakosts og
viðhalds. Hins vegar hefur kunnátta aukist og
sífellt koma fram tækninýjungar sem opna nýja
möguleika á bættri og aukinni meðferð og jafn-
framt mun þörfin fyrir þjónustu heilbrigðis-
kerfisins aukast á komandi árum vegna mann-
fjölgunar og aukins fjölda aldraðra. Því er lík-
legt að veita þurfi meira fé til starfseminnar á
ný, hvort sem fjárveitingar koma frá ríkissjóði
eða með auknum þjónustugjöldum.
Hagræðingaraðgerðum hefur verið beitt
vegna samdráttar í fjárveitingum undanfarin
ár. Við óbreyttar aðstæður verður vart lengra
komist og reyndar er það svo að hagræðingar-
aðgerðir eru að snúast upp í andhverfu sína.
Þrengsli og aðstöðuleysi ýmissa stofnana er
orðið svo mikið að oft þarf að grípa til neyðar-
úrræða þegar framkvæma skal nauðsynlegar
breytingar. Slíkar neyðarlausnir geta iðulega
orðið dýrari þegar upp er staðið en lausnir sem
meira hefur verið lagt í frá byrjun. Þótt örar
tækniframfarir opni vafalítið nýja möguleika til
hagræðingar á komandi árum er nauðsynlegt
að starfsfólk heilbrigðisstofnana fái nú frið til
aðlögunar að breytingum undanfarinna ára.
Markviss forgangsröðun er aðferð til að
jafna aðstöðu fólks og tryggja að allir geti notið
nauðsynlegrar heilbrigðisþjónustu þegar þeir
þurfa á henni að halda. Samtímis er hægt að
stuðla að sem bestri nýtingu fjármagns með því
að draga úr greiðslum fyrir þá meðferð sem
skilar takmörkuðum árangri. Full ástæða er til
að reynt verði að skilgreina og afmarka þá
heilbrigðisþjónustu sem greiðast skal af al-
mannafé. Meta þarf hvort hægt sé að draga úr
einhverjum þáttum hennar og skilgreina hvaða
verkefnum skuli sinnt í framtíðinni, en jafn-
framt verður þá að áætla starfseminni nægjan-
legt fé. Það er óbærilegt fyrir heilbrigðisstarfs-
fólk að vinna við alls ófullnægjandi aðstæður
og vera stöðugt í þeirri aðstöðu að geta illa eða
ekki liðsinnt fólki sem þarf raunverulega á að-
stoð að halda og á rétt á þjónustu samkvæmt
íslenskum heilbrigðislögum.
Forgangsröðun í heilbrigðisþjónustunni hef-
ur ætíð átt sér stað en fer nú fram af miklu
handahófi. Forgangsröðuninni má skipta í
fjögur stig og hefst hún með því að fjármunum
ríkissjóðs er skipt á mismunandi málaflokka
með samþykkt fjárlaga á Alþingi og á sér þá
stað forgangsröðun ýmissa þátta samfélags-
þjónustunnar. Þótt deila megi um, hversu
miklu fé skuli verja til velferðarmála í saman-
burði við aðra starfsemi sem kostuð er af al-
mannafé, er ef til vill ekki síður nauðsynlegt að
forgangsraða starfsemi innan velferðarkerfis-