Læknablaðið - 15.10.1995, Page 11

LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
707
Hverjir eiga að bíta
við útgarðana?
Um forgangsröðun
í heilbrigðiskerfinu
Kristján Kristjánsson
Falling by the wayside? On priorities in the allocation
of health-care resources
Kristján Kristjánsson
Læknablaðið 1995; 81: 707-26
This essay serves a twofold purpose.
The first is to offer a brief overview of recent dis-
cussions of what constitutes a just model of rationing
in health care, i.e. how the problem of scarce health
resources is to be correctly analysed and solved.
Moreover, the relevance of general philosophical
theories of justice to this specific problem is given
some consideration. A whole gamut of already-sug-
gested models is examined, with special emphasis on
the weaknesses of each particular proposal.
The second goal of the essay is to evoke serious
doubts about the viability of some of the most prom-
inent and popular models of just rationing; the main
target being the ageism inherent in them. Another
model is suggested and defended: a utilitarian one,
which puts the whole issue of resource allocation in a
wider perspective, taking into account, inter alia,
the extent to which patients deserve the service they
require.
The author is an associate professor of philosophy at
the University of Akureyri, 602 Akureyri, Iceland.
Frá Háskólanum á Akureyri. Höfundur er dósent í heim-
speki.
Eldri og mun styttri gerö greinarinnar var flutt sem fyrirlestur
á morgunfundi læknafélags Fjórðungssjúkrahússins á Ak-
ureyri haustið 1993, á kvöldfundi Rannsóknarstofnunar í
siðfræði við Háskóla íslands haustið 1994 og á Astra-degi
Félags íslenskra heimilislækna í mars 1995.
Ágrip
Markmið þessarar ritgerðar er tvíþætt.
I fyrra lagi að veita yfirlit yfir þá umræðu-
hefð sem skapast hefur á Vesturlöndum varð-
andi réttláta forgangsröðun í heilbrigðisþjón-
ustu, greiningu vandans og mögulegar lausnir
hans. Hugað verður að tengingu við almennar
heimspekikenningar um réttlæti; og í ljósi þess
að allar lausnirnar eru neyðarbrauð, í heimi
takmarkaðra gæða, verður fremur rýnt í galla
þeirra en kosti.
Síðara markmiðið er að vekja efasemdir um
þær lausnir sem mest hefur kveðið að í umræð-
unni hingað til og gera, þó með ólíkum hætti
sé, aldur sjúklings að einu helsta kennimarki
við skipan í forgangsröð: því hærri aldur, þeim
ntun lakari röðun. Borið er í bætifláka fyrir
annan kost, nytjakvarða, sem lítur á málið frá
víðara sjónarhorni og tekur meðal annars til
greina að hvaða leyti sjúklingurinn verðskuld-
ar þá þjónustu sem skammta þarf.
Inngangur
Hvaða Damóklesarsverð hanga helst yfir
höfðum okkar íslendinga við lok 20. aldar og
hvaða úrlausnarefni skyldu verða efst á baugi í
íslenskri samfélags- og stjórnmálaumræðu á
öndverðri þeirri nýju öld er senn gengur í garð?
Þegar slíks er spurt liggur nærri að huga að
tvennu: Annars vegar þeim málum sem hæst
rísa á vettvangi stjórnmálanna um þessar
mundir og hins vegar þeim sem skipulegast er
haldið þar til hlés — sem þagað er yfir af mestri
árvekni. Til hinna síðarnefndu tel ég efni sem
að vísu hefur hlotið nokkra umfjöllun í hópum
innvígðra á umliðnum misserum, og jafnvel
borið í vaxandi mæli á góma í fjölmiðlum, en
sætir enn því lögmáli Parkinsons meðal stjórn-
málamanna þjóðarinnar að sía skuli mýfluguna