Læknablaðið - 15.11.1995, Síða 65

LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
819
María Sigurjónsdóttir
Staða lækna í þjóðfélaginu,
nokkur siðferðileg atriði
Inngangur
Hér mun ég fjalla um stöðu
lækna í þjóðfélaginu, skyldur og
réttindi út frá siðferðilegum
ákvæðum. Petta er umfangs-
mikið efni og því verður ekki
unnt að gera meira en stikla á
nokkrum atriðum á þeim tíma
sem mér er ætlaður. Einhver
mikilvæg atriði verða örugglega
út undan í umfjölluninni en von-
andi koma þau þá upp í umræð-
um á eftir.
Breytingar á stöðu
Síðustu áratugi hafa orðið
miklar breytingar á afstöðu al-
mennings til lækna. Samkvæmt
lýsingum á sambandi lækna og
sjúklinga fyrir 30 til 40 árum
virðist þorri almennings hafa
talið lækna virðulegar og gáfað-
ar verur sem sjaldan skjátlaðist.
Ef læknum skjátlaðist, þá var
það helst um pólitík en ekki um
það sem tengdist starfinu sjálfu.
Flestir sjúklingar höfðu því til-
hneigingu til að fylgja fyrirmæl-
um og ráðleggingum lækna, í
blindu trausti á réttmæti þeirra
læknisaðgerða sem nauðsynleg-
ar voru taldar af lækninum.
Læknirinn var þá álitinn ráð-
leggja það sem væri sjúklingn-
Erindi haldiö 30. september 1995 á
málþingi í tengslum við aðalfund
Læknafélags fslands. Fyrirspurnir og
bréfaskipti: María Sigurjónsdóttir,
geðdeild Landspítalans, 101 Reykjavík.
um fyrir bestu, það er markmið-
ið var velferð sjúklingsins.
Þetta viðhorf hefur breyst
nokkuð á síðustu 10 til 15 árum.
Ber þar margt til, svo sem að
almenningur er nú betur upp-
lýstur um starfsemi líkamans,
sjúkdóma og meðferðarmögu-
leika. Meðferðarmöguleikar
eru oft fleiri en áður voru.
Mönnum hefur orðið ljóst að
enginn er óskeikull í sínu fagi,
þó svo hann eigi að heita sér-
fræðingur í því. Fólk hefur gert
sér grein fyrir því að það sem
læknir telur gott fyrir sjúkling-
inn þarf ekki endilega að vera
gott að mati sjúklingsins sjálfs,
það er að segja menn hafa oft
mismunandi gildismat sem
byggir á mismunandi trú, siðum
og viðhorfum til lífsins og þeirra
verðmæta sem í húfi eru hverju
sinni.
Þó svo margir sjúklingar
treysti lækni sínum í blindni og
fari vandlega eftir ráðlegg-
ingum hans, hafa læknar samt
orðið varir við breytt viðhorf.
Það er vaxandi tilhneiging hjá
sjúklingum að leita eftir sem ná-
kvæmustum upplýsingum hjá
læknum um hvað er að og hvað
er hægt að gera í því. Fólk er
gagnrýnna á þær upplýsingar og
ráðleggingar sem það fær og
margir sjúklingar spyrja vand-
lega um valmöguleika og afleið-
ingar hvers möguleika fyrir sig.
Stundum velja sjúklingar aðra
meðferðarmöguleika en þá sem
læknirinn hefði talið besta. Það
má því segja að sjúklingarnir
séu orðnir virkari í umræðunni
um sjúkdóminn og meðferðar-
valið.
Staða læknisins íþjóðfélaginu
hefur breyst undanfarin ár frá
því að vera landsföðurleg, nán-
ast alvitur vera í að vera ráðgef-
andi aðili með sérmenntun á
sviði mannlegra sjúkdóma,
lækninga og meðferðar. Þessi
skilningur kemur líka glögglega
fram þegar Codex Ethicus
lækna er skoðaður. En þar segir
í 28. grein: „. . . læknir ráðlegg-
ur en skipar ekki“(l).
Skyldur
Siðferðilegar skyldur lækna
eru mýmargar og nægir að
skoða upphaf Codex Ethicus til
að sjá það:
„Með Codex Ethicus, sem
ætlaður er öllum læknum til
leiðbeiningar og stuðnings í
daglegu starfi, staðfesta læknar,
* að hlutverk þeirra er verndun
heilbrigði og barátta gegn
sjúkdómum,
* að starfi þeirra fylgir ábyrgð
gagnvart einstaklingum og
samfélagi,
* að þeir geta því aðeins vænst
trausts, að þeir geri sér far um
að uppfylla þær siðferðilegu
kröfur, sem læknisstarfinu
fylgja.
Meginreglur fyrir alla lækna eru
þessar:
I. Hafið að leiðarljósi velferð
sjúklings og samfélags.