Læknablaðið - 15.12.1996, Qupperneq 9

LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82
837
orðum. Tíðni áfengisskorpulifrar minnkaði
marktækt á tímabilinu en ekki var breyting á
tíðni skorpulifrar af öðrum orsökum. Tíðni
skorpulifrar af öðrum orsökum jókst með
hækkandi aldri en ekki var breyting á tíðni
áfengisskorpulifrar. Rannsókn á krufningar-
skýrslum benti til að um 40% sjúklinga með
skorpulifur væru einkennalausir.
Ályktun: Tíðni skorpulifrar á íslandi er mjög
lág og sú lægsta í vestrænum löndum og gildir
einu hver orsökin er. Ástæður eru óþekktar.
Dánartíðni vegna áfengisskorpulifrar hefur
lækkað marktækt þrátt fyrir 130% aukningu á
áfengisneyslu. Ástæða er sennilega mjög virk
meðferð við áfengissýki.
Inngangur
Skorpulifur er víða um heim algeng orsök
dauðsfalla og sjúkleika. Faraldsfræði skorpu-
lifrar hefur verið rækilega rannsökuð, ekki ein-
vörðungu vegna sjúkdómsins sjálfs, heldur
einnig vegna þess að hann er talinn geta gefið
vísbendingu um algengi áfengissýki og
áfengistengdra vandamála (1). Fjölmargar
faraldsfræðilegar rannsóknir hafa sýnt fylgni
milli dánartíðni vegna óflokkaðrar skorpulifr-
ar og heildarneyslu áfengis og gildir það jafnt
um löng tímabil og samanburð á milli landa á
sama tíma (2-9). Nokkurt undrunarefni er hve
þessi fylgni er sterk þegar haft er í huga að þó
nokkur hluti óflokkaðrar skorpulifrar orsakast
af sjúkdómum sem ekki tengjast áfengisneyslu.
Hins vegar er vitað að áfengisskorpulifur er
vanskráð á dánarvottorðum (10—12) og að
áfengi er meðvirkandi þáttur í sumum tilfellum
af skorpulifur af öðrum orsökum en áfengi
(13). Vegna þessa hefur verið lagt til að nota
skuli alla lifrarsjúkdóma sem eru skráðir krón-
ískir í ICD kerfinu til að fá notadrýgsta mæli-
kvarðann á áfengistengda skorpulifur (13).
Nýlegar rannsóknir frá Kanada (14) og Banda-
ríkjunum (15) hafa sýnt misræmi milli fylgni
heildarneyslu áfengis og tíðni skorpulifrar og
því haldið fram að nútíma lyflæknismeðferð
(15.16) , þátttaka í starfi AA-samtakanna
(15.17) eða hvort tveggja geti vegið á móti
skaðvænlegum áhrifum mikillar áfengisneyslu.
Rannsóknir á faraldsfræði skorpulifrar hafa
verið notaðar til að móta forvarnar- og með-
ferðaráætlanir og þess vegna er það mikill galli
að örugg aðgreining á áfengisskorpulifur og
skorpulifur af öðrum orsökum hefur ekki verið
möguleg. Miklu skiptir hver orsök skorpulifr-
arinnar er þegar meta á mögulegan árangur
fyrirbyggjandi aðgerða þar sem áfengisskorpu-
lifur er sjúkdómur sem hægt er að fyrirbyggja.
Sömu sögu er ekki hægt að segja um skorpulif-
ur af öðrum orsökum, en þó eru undantekn-
ingar frá því í örfáum undirflokkum sjúkdóms-
ins.
I faraldsfræðilegum rannsóknum hafa marg-
ar aðferðir verið reyndar til að greina á milli
áfengisskorpulifrar og skorpulifrar af öðrum
orsökum í dánartíðni vegna skorpulifrar. í því
skyni hefur verið beitt óbeinum aðferðum sem
byggja á svæðisbundnum (18) og kynjabundn-
um mismun (19) og áætluð föst dánartíðni
vegna skorpulifrar af öðrum orsökum notuð til
að reikna út hlutfall vanskráningar þessa sjúk-
dóms (12). Miðað við þann fjölda rannsókna á
faraldsfræði skorpulifrar sem hafa byggt á dán-
arvottorðum hafa tiltölulega fáar rannsóknir
byggt á klínískum efniviði. Til eru þó rann-
sóknir fráFinnlandi (20), Bandaríkjunum (16),
Ítalíu (21) og Skotlandi (22) sem hafa bæði
notað klínískan efnivið og dánarvottorð til þess
að bæta hvort annað upp.
í þeirri rannsókn sem hér er kynnt voru not-
uð dánarvottorð til þess að rannsaka faralds-
fræði skorpulifrar á tímabilinu 1951-1990 og
jafnframt klínískur efniviður sem byggist á
greiningarskrám, krufningarskrám og skrám
yfir lifrarsýni fyrir sama tímabil. Á íslandi er
dánartíðni vegna skorpulifrar mjög lág, um 15
tilfelli á milljón íbúa á ári, sú lægsta sem skráð
var í 29 löndum (23).
Tilgangur rannsóknarinnar var að sann-
reyna dánartíðni vegna skorpulifrar eins og
hún er skráð í Heilbrigðisskýrslum með því að
bera hana saman við klínískan efnivið og
krufningarskýrslur. Ennfremur að athuga
breytingu á dánartíðni vegna skorpulifrar frá
því fyrri grein var birt um sama efni (24).
Efniviður og aðferðir
Ranitsóktt á dánartíðni: Rannsóknin byggir á
óútgefnum heimildum um dánarvottorð á
tímabilinu 1951-1990 sem látnar voru í té af
Guðna Baldurssyni á Hagstofu íslands. Sjúk-
dómsgreiningar voru flokkaðar eftir sjöttu til
níundu útgáfu á ICD kerfinu. Við greiningu á
skorpulifur af öðrum orsökum en áfengi voru
notuð númerin 581,0 úr ICD 6 og 7, nr. 571,8
og 571,9 úr ICD 8 og nr. 571,4, 571,5, 571,8 og
571,9 úr ICD 9. Greining á áfengisskorpulifur
fékkst með því að nota númerin 581,1 úr ICD 6