Læknablaðið - 15.04.1997, Qupperneq 6

202
LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83: 202-3
Ritstjórnargrein
Hættulaus hormónameðferð
Það er óumdeilt að östrógenmeðferð bætir
líðan fjölda kvenna um og eftir tíðahvörf. Jafn-
framt er talið sannað að östrógengjöf í nægjan-
legu magni komi í veg fyrir og lækni beinþynn-
ingu og dragi verulega úr hjarta- og æðasjúk-
dómum með beinum jákvæðum áhrifum á
fitu-sykur efnaskiptin, blóðstorkukerfið og
jafnvel blóðþrýsting. Kostirnir eru í raun marg-
faldir og áhættan af meðferðinni sáralítil ef
henni er rétt beitt. Staðreyndir sýna hins vegar
að það er talsverður misbrestur á því að rétt sé
að hormónameðferðinni staðið. Afleiðingarn-
ar eru oft hvimleiðar blæðingatruflanir og
stundum krabbamein í legbol sem í flestum
tilfellum hefði verið hægt að fyrirbyggja með
réttri meðferð og eftirliti.
Hormónameðferð er gefin kringum tíða-
hvörf til að bæta andlega og líkamlega líðan.
Meðferðin kemur reglu á blæðingar. Slær á
hita, svita og kuldaköst. Minnkar óþægindi í
vöðvum og stoðkerfi. Bætir svefn og slær á slen
og geðlægð. Dregur úr slímhúðarþurrki í leg-
göngum og þvagrás, bætir þannig kynlífið og
kemur í veg fyrir endurteknar sýkingar í þvag-
rás og leggöngum. Séu konur með leg og hrjái
eitthvert ofantalinna vandamála þær er oftast
gefin kaflaskipt hormónameðferð þannig að
prógesteróni er bætt við östrógenið síðustu 10
til 12 dagana í tíðahringnum þannig að blæð-
ingarnar verða reglulegar sem flestum konum
finnst ásættanlegt þar sem hinum endanlega
tímapunkti er enn ekki náð! Kaflaskipt með-
ferð er til í stöðluðu töflu- og plástraformi eða
velja má saman plástra og töflur að þörfum
hverrar konu.
Öðru máli gegnir þegar um eldri konur er að
ræða sem hajda áfram hormónameðferð eða
eru settar á östrógen til að lækna eða fyrir-
byggja beinþynningu og draga úr áhættu á
hjarta- og æðasjúkdómum. Til að ná viðunandi
árangri hjá þeim þarf meðferðin helst að
standa í fimm ár eða lengur. Þær þurfa að fá
góða fræðslu og undirbúning áður en meðferð-
in hefst. Eins og gefur að skilja eru þær lítið
hrifnar að vera á reglulegum blæðingum og því
virðast sumir læknar freistast til þess að gefa
þeim samfellda östrógenmeðferð án prógester-
ónviðbótar með ófyrirséðum afleiðingum. Slík
samfelld östrógenmeðferð stuðlar að ofvexti á
legbolsslímhúð og er talin auka tíðni legbols-
krabbameins fjór- til sjöfalt. Þessa áhættu má
að fullu fyrirbyggja ef samtímis er gefið lág-
skammta prógesterón eða það gefið í 10 til 14
daga á þriggja til fjögurra mánaða fresti en þá
er að vísu hætta á smá brottfallsblæðingum sem
flestar konur sætta sig við. Til er á markaðnum
töfluform með samsettu östrógen-prógesteróni
(Kliogest) sem tekið er samfellt. Einnig má
setja upp hjá þessum konum hormónalykkju
(Levo-nova) sem gefur frá sér smáskammta
prógesterón og hemur þannig áhrif östrógens-
ins á legbolsslímhúðina. Östrógenið má gefa
eitt sér samfellt í töflum eða plástrum. Það
verður að vera í nægjanlegum styrkleika til að
viðunandi árangur náist. í töfluformi 2mg af
östradíóli á dag eða í plástraformi 50pg tvisvar í
viku. Ef prógesterónið er ekki gefið samfellt
með östrógeninu má bæla legbolsslímhúðina
með prógesteróntöflugjöf til dæmis medroxý-
prógesterón (Perlutex) 5mg x 1 eða noretíste-
rón (Primolut) l-5mg x 1 í um það bil hálfan
mánuð minnst þrisvar á ári.
Sé þessari grundvallarreglu fylgt er árangur
meðferðarinnar ótvíræður og áhættan nánast
engin. Það er þó talið að mjög langvinn östró-
genmeðferð auki nýgengi brjóstakrabbameins