Læknablaðið - 15.04.1997, Blaðsíða 18

212
LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83
önnur öndunarfæraeinkenni, teppa og saga um
astma hjá móður.
Tilgáta: Prátt fyrir fremur þrönga skilgrein-
ingu á astma er hann algengur meðal 20-44 ára
íslendinga. Tiltölulega fáir í hópnum notuðu
þó astmalyf.
Inngangur
Litlar upplýsingar eru um algengi astma á
Islandi, en rannsóknir á Norðurlöndum (1-3),
Englandi (4-6), Bandaríkjunum (7) og Asíu
(8,9) gefa allar vísbendingar um aukningu á
algengi (prevalence) astma, að minnsta kosti
meðal barna og ungmenna. í byrjun þessa ára-
tugar tóku Islendingar þátt í fjölþjóðakönnun
sem náði til um 50 staða í yfir 20 þjóðlöndum
og fimm heimsálfum. Könnunin var alls staðar
framkvæmd með sömu aðferðum (10).
Höfundar þessarar greinar hafa áður fjallað
um fyrsta hluta rannsóknarinnar (11) og einnig
um bráðaofnæmi (12).
í þessari grein verður fjallað um innbyrðis
samband öndunarfæraeinkenna, flæðishindr-
unar á blástursprófi, berkjuauðreitni, reykinga
og bráðaofnæmis annars vegar og samband
þessara þátta við astma hins vegar.
Efniviður og aðferðir
Rannsóknarhópur: Til þátttöku í fyrri áfanga
voru valin af handahófi 1800 konur og 1800
karlar á aldrinum 20-44 ára, búsett á svæðinu
frá Hafnarfirði til Mosfellsbæjar (11). í seinni
áfanga var 800 þátttakendum úr fyrri áfanga
boðið til sérstakrar, víðtækrar rannsóknar,
sem framkvæmd var á Vífilsstaðaspítala árið
1991 (12). Þessi hópur var valinn af handahófi
úr upphaflega úrtakinu (3600). Tafla I sýnir
úrtak og heimtur. Alls voru þátttakendur 570
(77%). Nokkrir svöruðu spurningunum sím-
leiðis en færðust undan þátttöku í öðrum rann-
sóknum.
Spurningalistar: Sameiginlegar spurningar,
lagðar fyrir þátttakendur allra rannsóknar-
staða, voru 71 og eru að stofni til sniðnar eftir
spurningum um berkjueinkenni frá Interna-
tional Union Against Tuberculosis and Lung
Disease (IUATLD) (13,14). Þær hafa verið
notaðar við rannsóknir á lungnaeinkennum í
Englandi og víðar (14,15). Spurt var um ein-
kenni frá öndunarfærum, ættarsögu, umhverf-
isþætti og tengsl þeirra við einkenni, atvinnu,
menntun, heimilishagi, matarvenjur, lyfja-
notkun og læknisþjónustu. Spurningar um
reykingar þátttakenda og foreldra þeirra voru
úr spurningakveri Bandaríska brjóstholsfélags-
ins (16). Einnig var spurt um reykingar með
sömu spurningum og áður hafa verið notaðar í
íslenskum könnunum (sjá síðar). í íslensku út-
gáfunni voru þar að auki spurningar um svefn-
venjur, hvort þátttakendur hefðu komið í hey-
ryk og fengið einkenni af því og spurningar um
ofnæmissjúkdóma, mígreni og sóra. Tveir sér-
staklega þjálfaðir hjúkrunarfræðingar spurðu.
Blásturspróf (spirometry) með tölvustýrð-
um öndunarmæli (SensorMedics 2450, Ana-
heim CA, USA) voru gerð á 535 einstakling-
um. Við prófið önduðu þeir inn upp í fullt
lungnamál (TLC), en síðan frá sér af krafti.
Þetta var endurtekið fimm sinnum og var
hæsta gildið valið sem frámál (FVC: forced
vital capacity). Fráblástur á einni sekúndu
(FEV10: forced expiratory volume in one
second) var mældur á sama hátt. Hlutfall einn-
ar-sekúndu-fráblásturs (FEV10%) var reiknað
af viðmiðunargildi (17).
Blástursprófi var frestað ef viðkomandi
hafði reykt klukkutímanum áður eða tekið
berkjuvíkkandi lyf fjórum tímum áður, einnig
ef hann hafði kvefast vikuna áður.
Berkjuauöreitni: Auðreitni í berkjum
(bronchial hyperresponsiveness) var mæld
með metakólíni (Provocholine® frá Hoffman
La Roche). Metakólínið var þynnt í fjórar
stofnlausnir (25,00mg/ml, 6,25mg/ml, 1,56 mg/
ml, 0,39mg/ml) með 0,9% saltvatni og pH 7,0.
Fenól, 0,4% að styrk, var notað sem rotvarn-
arefni. Þátttakendur önduðu að sér metakólín-
lausnum með Mefar skammtara (Mefar MB3
inhalation dosimeter, Bresica, Ítalía) (18) í
hækkandi skömmtum upp í 2mg/ml. Lækkun á
FEVj 0 >20% var metin sem jákvætt metakó-
línpróf það er að segja merki um berkjuauð-
reitni. Útiloka varð 56 þátttakendur: Sex
Table I. Participation of 800 randomly selected men and
women.
Target population 800
-Refused -105
- Moved away - 56
- Died - 1
- Untraced - 68
Responded 570
Answered questionnarie 567
Skin test 540
Spirometry 535
Methacholine test 470