Læknablaðið - 15.04.1998, Síða 73

LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
337
Markhópar
skottulækninga
Merkja má ákveðna hópa sem
skottulæknar beina áróðri sínum
að öðrum fremur.
Unglingar sem oft eru
óánægðir með sjálfa sig geta
orðið auðveld bráð auglýsend-
um. Hópsálin er ríkjandi og einn
apar eftir öðrum.
Iþróttafólk: Þegar árangur
mælist í millimetrum eða brotum
úr sekúndu er auðvelt að fá fólk
til að trúa því að inntaka ein-
hverra fæðubótarefna geti riðið
þann baggamun sem skiptir
sköpum.
Líkamsræktarfólk: Hjá
mörgum í þeim hópi gildir svip-
að og hjá íþróttafólkinu, nema að
hér stendur baráttan við grömm
og sentímetra í þvermál.
Sjúklingar með langvinna
sjúkdóma, svo sem alls kyns
gigtarsjúkdóma, sem læknis-
fræðin hefur ekki eða ófullnægj-
andi svör við.
Sjúklingar með banvæna
sjúkdóma hafa reynst skottu-
læknum tekjudrjúgir. Krabba-
mein eru hér í sérflokki, enda er
fjöldi þeirra skottulyfja og
skottulækningaaðferða sem
reyndar hafa verið við krabba-
meini ótrúlegur. Alnæmi er nýr
akur fyrir skottulækna að erja.
Gamalt fólk:
Efli gamla fer um Frón
fala marga gripi lœtur,
höfuðóra svikna sjón ,
sálarkröm og valta fœtur.
Þannig orti Þorsteinn Erlings-
son. Og þeir eru fleiri fylgifiskar
ellinnar sem flestir vildu vera
lausir við. Því er ekki að undra
þótt aldraðir séu gjöful auðsupp-
spretta fyrir þá sem framleiða
alls kyns efni sem eiga að milda
óhjákvæmilegar afleiðingar þess
að eldast.
Óánægðir einstaklingar: Til
þessa hóps teljast margir undir-
hópar, svo sem almennir kerfis-
fjendur, áhangendur trúarhópa,
þau sem eru óánægð með eigin
sjálfsmynd og þau sem eru óá-
nægð með lækningar sem þau
hafa gengist undir.
Því miður vill það verða svo
að gróði framleiðendanna verður
oftast meiri en ábati neytend-
anna. 1 þessu sambandi er ástæða
til að benda á að hjá öldruðum
geta of stórir skammtar af fæðu-
bótarefnum, sérlega fituleysan-
legum vítamínum, verið beinlín-
is heilsuspillandi.
Hverjir verða
skottulæknar
Margvíslegar ástæður geta
valdið því að einstaklingar gefa
sig út fyrir það að geta læknað
náungann svo sem með heima-
gerðum lyfjum eða handayfir-
lagningu en þar má þó sjá nokkra
hópa:
Læknar sem eru haldnir ein-
hverju eftirtalinna: ófullnægðri
athygliþörf, óánægju með frama
í eigin sérgrein, fáfræði, ágirnd
og trú. Læknirinn trúir því að
hann hafi uppgötvað sannleika
sem hann fær ekki viðurkenndan
af kollegunum.
Aðrir heilbrigðisstarfsmenn:
Hér er um að ræða einstaklinga
sem hafa oftrú á eigið hlutverk í
heilbrigðisþjónustunni, telja sig
hafa uppgötvað sannindi sem
læknum hafa yfirsést, trúa á boð-
skap eða kreddu eða eru haldnir
venjulegri ágirnd.
Lukkuriddarar sem telja sig
hafa uppgötvað læknisfræðileg-
an sannleika: Hér er um einstak-
linga að ræða sem oftast eru
áhugamenn í byrjun og trúa á
vöru sína en ágirndin kemur
fljótt inn í spilið. Einn vísar á
mikilvægi rafsegulsviðsins og
annar telur sig hafa fundið
óbrigðul smyrsl við exemi.
Aðilar trúarhreyfinga: Hér
má telja miðla, sem oftar en ekki
telja sig í sambandi við fram-
liðna lækna eða einhverjar lítt
skilgreindar æðri verur. Enn-
fremur þau sem telja sig lækna
með handayfirlagningum og fyr-
irbænum.
Erfíngjar: Einstaklingar eða
fjölskyldur sem telja sig hafa erft
læknisdóma frá foreldrum sínum
og stundum hafa þessir læknis-
dómar gengið í arf frá kynslóð til
kynslóðar. Uppskriftin er oft
leyndarmál fjölskyldunnar.
Dæmi um þetta eru grasalæknar
sem eru vel þekktir hér á landi.
Er hægt að lækna
skottulækningar?
Spurningunni verður fyrst að
svara með annarri spurning: Er
ástæða til að reyna að lækna
skottulækningar og þá hvers-
vegna?
Mitt svar er að full ástæða sé
til að berjast gegn skottulækn-
ingum, þó ekki sé til annars en
að sporna við því að ófyrirleitnir
aðilar féfletti fólk, oft gamalt
fólk og sjúklinga sem ekki hafa
úr alltof miklu að spila. Hér er
hlutverk fyrir neytendasamtökin,
læknasamtökin og landlæknis-
embættið, sem mér finnst að hafi
verið ákaflega tómlát um þessa
hluti. En ég held að það sé til-
gangslaust og jafnvel skaðlegt að
banna skottulækningar, nema í
þeim tilvikum þegar hægt er að
færa sönnur á að þær séu hættu-
legar lífi og heilsu. í okkar svo-
kallaða frjálsa þjóðfélagi ráða
menn því hvort þeir kaupa sér
flösku af góðu viskíi í Ríkinu
eða glas af fæðubótarefni í Nátt-
úrulækningabúðinni. Fyrir mig
er valið auðvelt.
Bent hafur verið á að ein af
ástæðum þess að fólk leitar til
skottulækna sé sú að læknar gefi
sjúklingum sínum ekki nægan
tíma. Ef læknar vilja draga úr
skottulækningum er besta leiðin
að fræða sjúklingana. Ekki for-
dæma heldur fræða, sem þýðir
að gefa sér tíma til að skýra sjúk-
dómsmyndina út fyrir sjúklingn-
um, gang sjúkdómsins og eðli,
batahorfur og sömuleiðis hvern-
ig hinar ýmsu meðferðarleiðir
verki. Ef sjúklingurinn vill leita
skottulæknis, það er staðreynd
að um helmingur krabbameins-
sjúklinga eða fleiri leita til
skottulæknis og aðrir sjúklingar