Læknablaðið - 15.06.1999, Blaðsíða 14

514
LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
ur en viðmiðunarhópur sem fékk sýndarlyf
(placebo) (1). Rannsóknir hafa ennfremur ver-
ið gerðar á notagildi asetýlsalisýlsýru sem fyrsta
stigs forvörn meðal karla og kvenna (18,19).
Árið 1994 birtist yfirlitsgrein þar sem farið var
yfir rannsóknir á meira en 54.000 sjúklingum
með hjarta- og æðasjúkdóm og sýndi sú yfir-
ferð ótvírælt fram á gagnsemi asetýlsalisýlsýru
(20). Notkun asetýlsalisýlsýru sem annars stigs
forvörn meðal sjúklinga með kransæðasjúk-
dóm hefur því verið innleidd síðustu árin (21).
Það veldur því nokkrum vonbrigðum að ein-
ungis 70% sjúklinga með kransæðasjúkdóm
hér á landi noti asetýlsalisýlsýru og ljóst að þar
eru talsverð sóknarfæri í forvörnum hjarta- og
æðasjúkdóma. Svipað meðferðarhlutfall fannst
í nýlegri könnun í Bandaríkjunum og hefur
vakið vonbrigði og furðu þar í landi (10,22,23).
Nokkur hluti kransæðasjúklinga þolir ekki ase-
týlsalisýlsýru en ólíklegt að svo sé farið með
30% þeirra. Erlendar rannsóknir hafa einnig
sýnt að karlmenn með kransæðasjúkdóm eru
oftar meðhöndlaðir með asetýlsalisýlsýru en
konur (24).
Rannsóknir á notkun beta-blokkara sem ann-
ars stigs forvörn meðal sjúklinga með krans-
æðasjúkdóm hafa fyrst og fremst beinst að
meðferð sjúklinga sem fengið hafa hjartadrep
og eru í mikilli áhættu (25). Niðurstöðumar
hafa sýnt fram á gagnsemi beta-blokkara meðal
slíkra sjúklinga og í dag er það viðurkennd
meðferð sem hefur það markmið að bæta horf-
ur þessara sjúklinga (2,3,26,27). Niðurstöður
okkar sýna að rétt rúmlega 54% hjartadreps-
sjúklinga eru meðhöndlaðir með beta-blokkur-
um. Þar virðist því einnig um vanmeðhöndlun
að ræða, eins og sýnt hefur verið fram á í rann-
sóknum bæði austan hafs og vestan (10,11,23).
Notkun ACE-hamlara er heldur ekki almenn
í þessum hópi sjúklinga en rannsóknir síðustu
ára hafi sýnt fram á notagildi hjá ákveðnum
hópum kransæðasjúklinga (28), einkum þeim
sem hafa skerta samdráttarhæfni vinstri slegils
svo ekki sé talað um hjartabilun.
Hormónameðferð kvenna eftir tíðahvörf og
gagnsemi hennar varðandi forvarnir við hjarta-
og æðasjúkdómum hefur talsvert verið rann-
sökuð síðustu ár (29). Aðeins 16% kvenna á
aldrinum 40-80 ára notuðu hormón. Þótt rann-
sóknir hafi sýnt hagstæð áhrif hormónameð-
ferðar á áhættuþætti kransæðasjúkdóma bendir
nýleg rannsókn til þess að hagstæð áhrif séu
vafasöm meðal kvenna sem fengið hafa krans-
æðaáfall (30) og verður því ekki fullyrt um að á
þessu sviði sé um vanmeðhöndlun að ræða
meðal íslenskra kvenna með kransæðasjúk-
dóm.
Niðurstöður þessarar rannsóknar gefa vís-
bendingar um að hér á landi, líkt og í fjölmörg-
um öðrum löndum þar sem eru góðar efnahags-
legar forsendur til að veita hina bestu læknis-
meðferð (10,11), sé annars stigs forvörnum við
hjarta- og æðasjúkdómum ekki sinnt af nægum
krafti. Þetta er í samræmi við niðurstöður okkar
varðandi kólesteróllækkandi lyfjameðferð sem
bentu til verulegrar vanmeðhöndlunar krans-
æðasjúklinga (12). Rétt er þó að benda á að
ekki er víst að allir sjúklingar með kransæða-
sjúkdóm eigi að vera á ákveðinni lyfjameðferð.
Hluti sjúklinganna kann að hafa lyfjaóþol
og/eða aðrar frábendingar fyrir meðferðinni. I
rannsókn eins og þessari er ógerningur að meta
með vissu hversu stór sá hluti sjúklinganna er.
Enn virðist því langt í land að læknar nýti til
fulls þá þekkingu sem aflað hefur verið með
stórum rannsóknum á forvörnum hjarta- og
æðasjúkdóma, þar á meðal fyrirbyggjandi
lyfjameðferð. Ljóst er að efla þarf og bæta þá
meðferð sem sjúklingum með kransæðasjúk-
dóm er veitt hvort sem hún er í höndum heim-
ilislækna eða annarra sérfræðinga. Otvíræð
sóknarfæri eru fyrir hendi til að ná betri árangri
í meðhöndlun kransæðasjúklinga, væntanlega
með bættum horfum, lækkun á dánartíðni og
minnkandi þörf fyrir kostnaðarsamar aðgerðir.
Pakkir
Rannsókn þessi var styrkt af Vísindasjóði
Félags íslenskra heimilislækna.
HEIMILDIR
1. ISIS -2 Collaborative Group. Randomised trial of intra-
venous streptokinase, oral aspirin, both or neither among
17,187 cases of suspected acute myocardial infarction:
ISIS-2. Lancet 1988; ii: 349-60.
2. Norwegian Study Group. Timolol-induced reduction in
mortality and reinfarction in patients surviving acute myo-
cardial infarction. N Engl J Med 1981; 304: 801-7.
3. Beta Blocker Heart Attack Trial Research Group. A rando-
mized trial of propranolol in patinets with acute myocardial
infarction. 1. Mortality results. JAMA 1982; 247: 1707-13.
4. Lau J, Antman EM, Jimenz-Silva J, Kupelnick B, Mosteller
F, Chalmers TC. Cumulative meta-analysis of therapeutic
trials for myocardial infarction. N Engl J Med 1992; 327:
248-54.
5. Lipid Research Clinics Program. The Lipid Research Cli-
nics coronary primary prevention trial results. JAMA 1984;
251:351-74.
6. Frick MH, Elo O, Haapa K, Heinonen OP, Heinsalmi P,