Læknablaðið - 15.06.1999, Blaðsíða 24

522
LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
Aldurssamsetning íslensku þjóðarinnar gæti að
einhverju leyti skýrt lágt dánarhlutfall hérlend-
is því hár aldur tengist auknum líkum á andláti
vegna heilablóðfalls (21).
Meðalaldurkarla (70,1 ár) íþessari rannsókn
er lægri en meðalaldur kvenna (74,6 ár). Það er
eins og hjá heilablóðfallssjúklingum á Norður-
löndunum, meginlandi Evrópu og Eyjaálfu
(9,10,16,22,23). Hlutfall karla (56%) var svipað
og erlendis (42-56%) (9,11,12,16,18,19,24,25).
b) Þróun dánarhlutfalls í hjarta- og œða-
sjúkdómum: Á síðustu árum hefur dánarhlutfall
sjúklinga með kransæðastíflu á Norðurlönd-
unum og í Bandaríkjunum lækkað (26-28). í
nýlegri rannsókn (MONICA) kom fram að á Is-
landi var dánarhlutfall sjúklinga á aldrinum 35-
64 ára með kransæðastíflu lægra en á hinum
Norðurlöndunum. Á íslandi létust 36,5% karla
á fyrstu 28 dögunum eftir áfallið en 40,2-
54,6% í hinum löndunum. Hjá konum á Islandi
var dánarhlutfallið 32,9% á móti 33,3-57,5%
(29).
Dánartíðni vegna heilablóðfalls hefur farið
lækkandi síðustu áratugi í Vestur-Evrópu,
Norður-Ameríku, Eyjaálfu og Japan (15,30-
32). Sama þróun hefur átt sér stað hér á landi
(33). Þessi lækkun dánartíðni skýrist bæði af
lækkandi nýgengi og lækkandi dánarhlutfalli.
Nýlegar rannsóknir frá Norðurlöndunum,
Eyjaálfu og Bandaríkjunum benda til að lækk-
andi dánartíðni á seinni árum stafi fremur af
lækkandi dánarhlutfalli en lækkandi nýgengi
(21,31,34-36). Á síðari árum hefur orðið vart
við lækkun á algengi alvarlegra brottfallsein-
kenna hjá heilablóðfallssjúklingum og líkur
hafa verið leiddar að því að sú lækkun skýrist
af því að heilablóðföll séu vægari en áður (36-
39). Orsakir þessarar þróunar eru ekki ljósar en
hafa að hluta verið raktar til betri bráðameð-
ferðar og aukinna forvama gegn áhættuþáttum
hjarta- og æðasjúkdóma (21,31,34,38). Rann-
sóknin á Sjúkrahúsi Reykjavíkur er gerð
nokkrum árum síðar en þær rannsóknir sem
borið er saman við og þessi þróun lækkandi
dánarhlutfalls gæti verið komin lengra hér á
landi en var þegar erlendu rannsóknirnar voru
gerðar.
I rannsókninni var algengi gáttaflökts og
sykursýki með því lægsta sem lýst hefur verið
meðal heilablóðfallssjúklinga en algengi ann-
arra áhættuþátta sambærilegt. Algengi gátta-
flökts var 16% en erlendis 14-27% (9-12).
Heilablóðfallssjúklingar með gáttaflökt eru lík-
legri en aðrir til að fá heilablóðfall sem veldur
alvarlegum einkennum og dauða (21,40,41).
Draga má úr líkum á heilablóðfalli með blóð-
þynningu hjá sjúklingum með gáttaflökt
(42,43). Notkun blóðþynningar hjá sjúklingum
með gáttaflökt hefur aukist ár frá ári síðan
1991 á Sjúkrahúsi Reykjavíkur (44) og rann-
sókn hefur sýnt að stjórnun blóðþynningar hjá
sjúklingum með gáttaflökt er góð á Islandi
(45). Lágt hlutfall heilablóðfallssjúklinga með
gáttaflökt á Sjúkrahúsi Reykjavíkur gæti end-
urspeglað útbreidda notkun blóðþynningar hjá
sjúklingum með gáttaflökt hér á landi.
Heilablóðfallssjúklingar með sykursýki hafa
verri horfur en aðrir sjúklingar með heilablóð-
fall (46,47). Einungis 10% sjúklinga í þessari
rannsókn höfðu sykursýki miðað við 13-19% í
erlendum rannsóknum (9-13,19). Tíðni sjón-
himnusjúkdóms og nýrnabilunar hjá sykursjúk-
um er lægri á Islandi en erlendis og hefur það
verið skýrt með góðri sykursýkimeðferð (48).
Vera má að tíðni heilablóðfalla á Islandi sé lág
hjá sykursjúkum af sömu ástæðum. Þó þarf að
hafa í huga að nýgengi sykursýki er lægra á Is-
landi en í nágrannalöndunum (48).
c) Orsakir heilablóðfalla: Hlutfall heilablæð-
inga er það sama hér (12%) og á öðrum Vestur-
löndum (8-15%) (3,12,49). Rannsókn á orsök-
um heiladreps á endurhæfinga- og taugalækn-
ingadeild Borgarspítalans árið 1994 (50) sýndi
sömu dreifingu orsaka og lýst er í rannsókn frá
Lundi í Svíþjóð (51). Engar vísbendingar eru
um að orsakadreifing heilablóðfalls sé önnur
hér en í nágrannalöndunum.
d) Meðferð: Á flestum þeim erlendu sjúkra-
húsum sem samanburður var gerður við voru
starfræktar heilablóðfallseiningar og meðferð-
in sambærileg við það sent hér tíðkast. Því er
ólíklegt að lágt dánarhlutfall heilablóðfalls-
sjúklinga á Sjúkrahúsi Reykjavíkur skýrist af
meðferðinni. í engri þessara rannsókna var
segaleysandi meðferð beitt. Slík meðferð hefur
ekki haft marktæk áhrif á dánartíðni heilablóð-
fallssjúklinga (52-54).
Hlutdeild heilablóðfallseiningar: Slembirað-
aðar rannsóknir hafa sýnt að árangur meðferðar
heilablóðfallssjúklinga er betri á heilablóð-
fallseiningum en á almennum legudeildum.
Horfur eru betri, dánarhlutfall lægra, fleiri út-
skrifast heim og legutími er skemmri (4,5).
Evrópudeild Alþjóðaheilbrigðisstofnunarinnar
hvatti til þess árið 1995 að aðildarlöndin
stefndu að því að veita þessum sjúklingahópi