Læknablaðið - 15.09.1999, Síða 70

730
LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
að vera rekin með ágóða held-
ur að fræða og mennta félags-
menn. Helsta óánægjan með
reglu Ingelfingers hefur
heyrst frá vísindamönnum
sem telja sig vera kúgaða und-
ir hana (7). Menn spyrja hvar
sé frelsi til að velja. Ein leið
fyrir þá sem eru ósáttir við
reglu Ingelfingers er að birta
greinar sínar í blöðum sem
ekki beita henni. Þetta hlýtur
þó að vera sjaldgæft einkum
hjá þeim sem hafa akademísk-
an metnað og geta hugsað sér
að sækja um stöður við há-
skóla. Til þess að meta hæfni
manna og afköst er einmitt
tekið tillit til birtingar vísinda-
greina í virtum tímaritum,
sem flest beita reglunni, og
það talið mönnum til fram-
dráttar. Þeir sem eru á móti
reglu Ingelfingers eru því oft
neyddir til þess að taka þátt
samkvæmt leikreglunum, þótt
þeir séu óánægðir og telji gall-
ana mikla. Önnur ástæða þess
að menn hafa þrátt fyrir allt
beygt sig undir reglu Ingel-
fingers er það traust sem vís-
indatímarit í læknisfræði hafa
áunnið sér. Þetta traust verður
ekki til af sjálfu sér heldur
hefur skapast í áranna rás.
Viðleitni blaðanna til að birta
réttar niðurstöður með réttum
ályktunum er eitthvað sem
menn eru farnir að treysta. Til
þess að svo verði þurfa rit-
stjórnirnar að vera sjálfstæðar
og geta tekið ákvarðanir sem
taka einkum mið af vísinda-
efninu sjálfu og það eigi að
vera eins nærri staðreyndum
og mannlegt er að komast
þegar birting á sér stað (14).
Það á að vera hægt að treysta
því að vísindaefnið sé óháð
auglýsendum sem eiga að
vera margir eins og ég sagði
áður. Þetta traust sem inenn
hafa á blöðunum leiðir til þess
að læknadeildir háskóla
leggja einmitt áherslu á, hvar
menn hafa birt niðurstöður
rannsókna sinna þegar verið
er að meta verðleika manna
við umsóknir um stöður í há-
skóladeildum. Greinar í lækn-
isfræðilegum vísindatímarit-
um vega langþyngst í því
mati.
Rannsóknarniðurstöð-
um haldið leyndum
Hvað um rannsóknarniður-
stöður sem ekki fara til birt-
ingar? Ljóst er að fjöldanum
öllum af niðurstöðum úr rann-
sóknum er viljandi haldið
leyndum (15). Menn telja ef
til vill að þetta sé sjaldgæft en
það þarf alls ekki að vera svo.
Það er erfitt að leggja mat á
hvað mikið er af rannsóknar-
niðurstöðum sem þannig fara
dult. Sumir halda að slíkum
rannsóknum sé áfátt um gæði
eða markmið en svo þarf alls
ekki að vera. Það er líka hægt
að velta vöngum yfir því
hvemig á þessu stendur. Enn-
fremur hvernig hægt sé að
fullyrða að þessu sé svona
varið að niðurstöðum sé vilj-
andi haldið leyndum, því ef
þær fara leynt hvemig fá
menn þá vitneskju um þær?
Þetta hefur oft komið í ljós
vegna þess að eftir nokkum
biðtíma hafa niðurstöðurnar
birst, til dæmis í formi einka-
leyfa, og þegar einkaleyfi er
fengið fylgja greinar í kjölfar-
ið sem einmitt birtast í vís-
indatímaritum. Sjálfsagt er
það svo að birting rannsókn-
anna gæða einkaleyfið.
Dæmi tóbaks-
framleiðenda
Annað dæmi um rannsókn-
arniðurstöður sem ekki hafa
farið til birtingar er til dæmis
að finna hjá tóbaksframleið-
endum, sem létu gera rann-
sóknir á skaðsemi tóbaks, sem
ekki voru birtar (16-19). Hér
var ekki um að ræða einhvers
konar einkaleyfi og því er
eðlilegt að menn spyrji sig
hvernig við vitum nú að tób-
aksframleiðendur gerðu rann-
sóknir á skaðsemi tóbaks.
Þetta hefur meðal annars
komið í ljós vegna þess að
tóbaksframleiðendur voru
sviknir og niðurstöðunum
stolið af starfsmanni þeirra
sem hafði fengið reykinga-
krabbamein. Best þekkta
dæmið um þetta eru niður-
stöður frá tóbaksframleiðand-
anum Brown and Wiliamson,
en starfsmaður þeirra kom
gögnunum til þekkts tóbaks-
andstæðings sem aftur lagði
þau inn í bókasafn Kaliforníu-
háskóla í San Francisco. Þeg-
ar farið var að birta upplýsing-
ar úr þessum umfangsmiklu
gögnum fóru tóbaksframleið-
endur í fyrstu fram á lögbann
með þeim rökum að þeir ættu
þessar upplýsingar og þeim
hefði verið stolið frá þeim.
Fyrir dómstólum var ekki ef-
ast um að upplýsingarnar væru
frá þeim komnar en engu að
síður töpuðu tóbaksframleið-
endur lögbannsmálinu sem
þeir höfðuðu þar sem öll gögn
sem komin eru inn í háskóla-
bókasafn í Bandaríkjunum eru
opinber og skulu vera öllum
aðgengileg. A þennan hátt var
í raun staðfest að niðurstöð-
urnar úr rannsóknum og fleiri
upplýsingar voru frá tóbaks-
framleiðendum sjálfum. I
stuttu máli kom þarna fram að
rannsóknir tóbaksframleið-
enda á hugsanlegri skaðsemi
tóbaks voru betri og nákvæm-
ari heldur en rannsóknir sem
aðrir höfði gert, þar með taldir