Læknablaðið - 15.10.1999, Síða 28

792
LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
af einhverju tagi árið 1996 og var það næstfjöl-
mennasta atvinnugreinin sem konur voru í, en
stærstur hluti kvenna starfaði við heilbrigðis-
og félagsþjónustu (24). Lífeyrissjóður verk-
smiðjufólks var stofnaður 1. janúar 1959 og
skyldu Iðjufélagar greiða 4% af samnings-
bundnu mánaðarkaupi í iðgjöld en atvinnurek-
endur 6%. I upphafi var ætlunin að aðild væri
skyldubundin, en það ákvæði var fljótlega fellt
úr gildi og reynslan varð sú að aðeins milli 10
og 15% iðnverkafólks gerðust aðilar að sjóðn-
um. Gjörbreyting varð árið 1970, þegar lög-
boðin var skylduaðild að lífeyrissjóðum (23).
Urtakskönnun á vinnuskilyrðum, kjörum,
heilsufari og félagslegum aðstæðum verka-
fólks í fata- og vefjariðnaði árið 1982 leiddi í
ljós að aðbúnaði á vinnustöðum þátttakenda í
könnuninni var víða áfátt og bar hæst kvartanir
vegna hávaða, hitasveiflna og lélegrar loftræst-
ingar (25). Meginniðurstaða vinnuverndarátaks
Vinnueftirlits ríkisins í verksmiðjuiðnaði 1991-
1993 var sú, að helstu vandamál sem við væri
að glíma í matvæla-, vefjar- og efnaiðnaði væru
að loftræstingu, meðferð og geymslu vara-
samra efna og hlífðarbúnaði véla væri ábóta-
vant. í ljós kom í þessari athugun að víða skorti
loftræstingu til að fjarlægja mengun, varma og
raka sem myndaðist við framleiðsluna. Verst
var ástanda þessara þátta í efnaiðnaði. Það sem
helst skorti á við meðferð og geymslu vara-
samra efna var: notkun viðeigandi persónu-
hlífa, rétt umgengni og að leiðbeiningar væru á
íslensku (26).
Niðurstöður
Krabbamein í lungum reyndist tíðara meðal
iðnverkakvennanna en annarra og kom þetta í
ljós hvernig sem á var litið; hvort heldur biðtími
var notaður eða ekki, bæði í heildarhópnum,
eins og sjá má í töflum I og II (staðlað nýgengi-
hlutfall 1,26; 95% öryggisbil 1,01-1,55 og staðl-
að nýgengihlutfall 1,38; 95% öryggisbil 1,08-
1,75) og eftir að hópurinn hafði verið takmark-
aður við þær konur sem greitt höfðu til Lífeyris-
sjóðs Iðju/Framsýnar eftir að þær náðu tvítugs-
aldri (töflur III og IV) (staðlað nýgengihlutfall
1,24; 95% öryggisbil 0,99-1,53 og staðlað ný-
gengihlutfall 1,36; 95% öryggisbil 1,05-1,73).
Lungnakrabbamein var einnig tíðara meðal iðn-
verkakvenna sem höfðu langan starfstíma en
meðal annarra (tafla V) (staðlað nýgengihlutfall
1,28; 95% öryggisbil 0,94-1,70).
Krabbamein í leghálsi var tíðara meðal iðn-
verkakvenna en annarra og sama má segja um
ýmis önnur krabbamein svo sem krabbamein í
ristli, þvagblöðru, heila, bandvef og í blóð-
frumnamyndandi kerfi, en þær niðurstöður
náðu ekki tölfræðilegri marktækni (töflur I-V).
Staðlað nýgengihlutfall krabbameins í leg-
bol var hátt hvernig sem á hópinn var litið,
hvort heldur í heild, með takmörkun, með eða
án biðtíma, og hæst meðal þeirra sem höfðu
verið viðloðandi sjóðinn lengur en 10 ár (staðl-
að nýgengihlutfall 1,79; 95% öryggisbil 1,21-
2,54) (tafla V).
Krabbamein í brjóstum var ekki fátíðara
meðal iðnverkakvenna en annaira. Staðlað ný-
gengihlutfall krabbameins í maga var lægra en
væntigildið (expected value) og nýgengihlut-
fall krabbameins í eggjastokkum var lágt eins
og best sést í töflum I og III (staðlað nýgengi-
hlutfall 0,70; 95% öryggisbil 0,48-0,98 og
staðlað nýgengihlufall 0,68; 95% öryggisbil
0,46-0,96).
Umræða
Krabbameinsmynstrið í hópnum bendir til
lagskiptingar í íslensku þjóðfélagi eins og ann-
ars staðar hefur sést. Krabbamein í lungum og
leghálsi voru tíðari í rannsóknarhópnum en
meðal annarra íslenskra kvenna. Brjósta-
krabbamein var á hinn bóginn ekki fátítt eins
og oft hefur sést meðal ófaglærðra láglauna-
kvenna. Nýgengihlutfall krabbameins í maga
og eggjastokkum var lágt. Tíðni krabbameins í
legbol vekur sérstaka athygli. Þótt aðalmark-
mið rannsóknarinnar hafi verið að kanna
krabbameinsmynstur kvenna í þessum þjóðfé-
lagshópi verður ekki framhjá því litið að ýmis
áreiti í vinnuunrhverfi iðnverkakvenna gætu
stuðlað að tilurð krabbameina í hópnurn.
Eins og fyrr segir ber niðurstöðum rannsókn-
arinnar saman við það sem sést hefur bæði hér-
lendis og erlendis að því er varðar krabbamein
í lungunr og leghálsi (1,2,4,5,27). Athuganir
hafa sýnt að reykingar eru algengari meðal
þeirra sem hafa litla skólamenntun en meðal
þeirra sem hafa lengri skólagöngu að baki (28).
Ætla má að iðnverkakonur séu upp til hópa í
fyrrnefnda flokknum, enda sýndi könnun sem
gerð var á vegum íslenskra iðnrekenda árið
1985, að 61% starfsmanna hjá 80 iðnfyrirtækj-
um voru ófaglærðir, þar af 74% þeirra sem
unnu í vefjariðnaði og 72% þeirra senr unnu í
matvælaiðnaði (29). í þessum iðngreinum
starfa margar konur. Há tíðni lungnakrabba-