Læknablaðið - 15.10.1999, Blaðsíða 58

816
LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
búa við lakari kjör en kollegar
þeirra erlendis. Upphaflega er
skýringin vafalaust fátækt og
einangrun þjóðarinnar. Lækn-
ir gat einfaldlega ekki krafist
sannvirðis fyrir þjónustu sína
því almenningur gat ekki
borgað fyrir hana. Hinir rfku
sem hugsanlega hefðu getað
jafnað metin voru of fáir.
Svo komu sjúkrasamlögin
og í framhaldi af þeim al-
mannatryggingar og þá eygðu
læknar loks möguleika á að fá
greitt fyrir alla eða nær alla
þjónustu sína. I skiptum fyrir
örugga innheimtu kröfðust
tryggingaaðilarnir svo afslátt-
ar af gjaldskrám sem upphaf-
lega voru miðaðar við fátækt
fólk. Spurningarinnar um það,
hvað læknar þyrftu að vinna
mikið til að geta lifað sóma-
samlegu lífi, var ekki spurt
fyrr en löngu síðar. Vera má
að þessi skýring á lítilþægi
lækna í launamálum sé of
mikil einföldun, en það er erf-
itt að finna aðra líklegri.
Eins og kemur fram í for-
mála var annar höfuðtilgangur
með stofnun LR að semja um
kjör lækna við þá nýstofnað
Sjúkrasamlag Reykjavíkur.
Það samningaferli hélst allt til
þess að SR var lagt niður sam-
kvæmt lögum í janúar 1990
og Tryggingastofnun ríkisins
varð aðalsamningsaðili við
lækna. I samskiptum þessara
aðila gekk lengstaf á ýmsu allt
frá jafnaðarlega nokkuð tíð-
indalítilli samvinnu til sam-
bandsslita sem orðið hafa
nokkur á ferlinu. I þeirri
glímu hafði sjúkrasamlagið
þó að jafnaði undirtökin.
Það hefur sett svip sinn á
kjarabaráttu íslenskra lækna
frá upphafi, að ekki var gerður
skýr greinarmunur á því hvort
menn störfuðu eingöngu á
stofnunum eða við blönduð
störf. Þegar LR var stofnað er
varla hægt að tala um heil-
brigðisstofnanir í Reykjavík
og raunar hvergi á landinu þó
til væru hús sem sjúklingar
voru lagðir inn í ef ekki var
hægt að vista þá í heimahús-
um. Landakotsspítalinn var
eini vísirinn að sjúkrahúsi og
þar fengu læknar greitt fyrir
unnin verk. Árið 1930 er
Landspítalinn loks tekinn í
notkun. Læknar sem ráðnir
voru að honum urðu fast-
launamenn en laun þeirra voru
svo lág, allt fram á sjöunda
áratuginn, að þeir urðu. nauð-
ugir viljugir, að stunda auka-
búskap, sem var í því fólginn
að taka að sér heimilislækn-
ingar og/eða bæjarvaktir.
Það einkennir kjarabaráttu
íslenskra lækna, til langs tíma
litið, að hún er vamarbarátta.
Fyrstu kjarasamningar gengu
út á það að veittur var afsláttur
og nær allir samningar upp frá
því hafa byggst á afslætti. Nú
munu einhverjir segja að slíkt
sé einkenni allra kjarasamn-
inga. Það er rétt en sérstaða
lækna hefur verið sú að ein-
staklingar og hópar innan
stéttarinnar hafa með þegjandi
samkomulagi við yfirvöld
haft meiri möguleika á að afla
sér viðunandi tekna en aðrir.
Þessi skipan mála hefur nær
alltaf leitt af sér hatrammar
deilur innan stéttarinnar þegar
reynt hefur verið að koma
kjörum hennar allrar í eðlilegt
horf. Framundir 1960 höfðu
læknar framfleytt sér og sín-
um á því að stunda mörg störf.
Undirstaðan var að allir lækn-
ar máttu stunda heimilislækn-
ingar. Þannig eignuðust sumir
sérfræðingar og sjúkrahús-
læknar fastan hóp samlags-
sjúklinga (númer) sem voru
þeim eins konar tekjutrygg-
ing. Fyrir bragðið þurftu þeir
ekki eins há laun og þá stöðu
notuðu stjórnvöld til að halda
fastalaununum niðri.
Um tíma veittu stjórnvöld
jafnvel skattfríðindi gegnum
sjúkrasamlög og Trygginga-
stofnun í sama tilgangi og er
sú saga hvorki opinberum að-
ilum né læknastéttinni til
sóma.
En kringum 1960 eru kjör
lækna orðin svo léleg að ekki
varð við unað. Snemma á ár-
inu 1961 slitnaði uppúrsamn-
Þórður
Þórðarson
1944-1946
Kristbjörn
Tryggvason
1946-1948
Theodór
Skúlason
1948-1950
Kristinn
Stefánsson
1950-1953
Árni
Pétursson
1953