Læknablaðið - 15.10.1999, Blaðsíða 34

798
LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
stigs forvörnum geta verið. Rannsóknir hafa þó
sýnt að þessi meðferðarúrræði eru vannýtt. Til-
gangur þessarar rannsóknar, sem er hluti af
stærri könnun á kransæðasjúklingum á Islandi,
var að kanna hvers konar eftirlit kransæðasjúk-
lingar fengju á heilsugæslustöðvum.
Efniviður og aðferðir: Öllum sjúklingum
sem greinst höfðu með kransæðasjúkdóm og
búsettir voru í Hafnarfirði, Garðabæ og Bessa-
staðahreppi var boðin þátttaka. Upplýsingar
um heilsufar, áhættuþætti og lyfjameðferð voru
fengnar annars vegar frá sjúklingunum sjálfum
með spurningalista og hins vegar úr sjúkra-
skýrslum á viðkomandi heilsugæslustöð.
Skráðar voru upplýsingar um lyfjameðferð,
áhættuþætti eins og reykingar og einnig hvar
sjúklingur væri í eftirliti vegna kransæðasjúk-
dóms.
Sjúklingum var skipt í eftirfarandi greining-
arflokka: I. hjartadrep, II. farið í kransæðaað-
gerð, III. farið í kransæðavíkkun, IV. með
hjartaöng. Ef einhver þátttakandi gat tilheyrt
fleiri en einum flokki var kransæðaaðgerð látin
vega þyngst, síðan kransæðavíkkun, þá hjarta-
drep og loks hjartöng.
Niðurstöður: Af 533 sjúklingum með krans-
æðasjúkdóm tóku 402 (75%) þátt í þessari
rannsókn. Hjartalínurit höfðu verið tekin af
225 (56%) þátttakendum. Upplýsingar um
blóðþrýstingsgildi fundust hjá 369 (92%) sjúk-
lingum. Meðalslagbilsþrýstingur var 143 mmHg
(staðalfrávik (standard deviation, SD) 19,8) og
hlébilsþrýstingur 82 mmHg (staðalfrávik 9,5).
Af sjúklingunum voru 15% í eftirliti hjá heim-
ilislækni eingöngu, 31 % hjá öðrum sérfræðing-
um eingöngu, 23% í eftirliti bæði hjá heimilis-
lækni og öðrum sérfræðingi og 11% sögðust
ekki vera í neinu eftirliti. Um 15% sjúklinganna
reyktu, þar af 12% daglega og 56% höfðu reykt
en voru hættir. Læknabréf frá öðrum sérfræð-
ingum höfðu borist fyrir 43% sjúklinganna.
Alyktanir: Niðurstöður þessarar rannsóknar
benda til þess að bæta megi til muna meðferð
og forvarnir meðal íslenskra kransæðasjúk-
linga. Skipuleggja þarf eftirlit betur, skilgreina
markmið og nýta þá meðferðarmöguleika sem
fyrir hendi eru og bæta upplýsingaflæði og
samvinnu milli meðferðaraðila.
Inngangur
Forvarnir eru stór og afar mikilvægur þáttur
í starfi flestra lækna. Þeim er oft skipt gróft í
tvö stig, það er fyrsta stigs forvörn þar sem
reynt er að koma í veg fyrir að heilbrigðir ein-
staklingar fái ákveðinn sjúkdóm og annars
stigs forvörn sem beint er að einstaklingum
sem þegar hafa fengið sjúkdóminn. Heimilis-
læknar sinna alla jafna báðum stigum forvarna
og er eftirlit með sjúklingum með langvinna
sjúkdóma stór þáttur í þeirra starfi.
Kransæðasjúkdómur er skýrt dæmi um sjúk-
dóm þar sem læknar beita forvörnum og á síð-
ustu árum hafa komið fram sannfærandi rann-
sóknarniðurstöður sem sýna hversu áhrifaríkar
ýmsar aðgerðir í annars stigs forvörnum krans-
æðasjúkdóms geta verið (1,2), ekki eingöngu
til að draga úr dánartíðni heldur einnig til að
fækka áföllum af ýmsu tagi, hjartadrepi, hjarta-
bilun, heilablóðföllum, blóðþurrðarhelti og
einnig til að draga úr kostnaði við umsjá þess-
ara sjúklinga (3). Engu að síður er ljóst að um
allan heim er slíkri meðferð beitt í alltof litlum
mæli. Til úrbóta þarf fyrst að greina ástandið
nákvæmlega eins og það er, finna veilur og
leita síðan eftir tækifærum til að bæta skipulag
innan þeirra marka sem íslenskt heilbrigðis-
kerfi býður upp á. Heimilislæknar eru í þeirri
aðstöðu að þeir hitta skjólstæðinga sína nokkuð
oft af ýmsum tilefnum og eru þannig í góðri
aðstöðu til að beita fovörnum. Eftirlit með
kransæðasjúklingum er bæði í höndum heimil-
islækna og annarra sérfræðinga svo sem hjarta-
lækna, en engin rannsókn hefur verið fram-
kæmd hérlendis til að kanna hvernig þessu
eftirliti er háttað.
Tilgangur þessarar rannsóknar var að kanna
hvers konar eftirlit kransæðasjúklingar fengju
á heilsugæslustöðvum. I fyrri greinum höfum
við gert grein fyrir því hvernig kólesteróllækk-
andi lyfjameðferð meðal kransæðasjúklinga er
háttað (4) og hvernig lyfjameðferð þessa sjúk-
lingahóps er að öðru leyti (5). I þessari grein
skýrum við frá niðurstöðum hvað varðar eftir-
litið almennt. Kannað var hvar sjúklingar eru í
eftirliti, hvemig því er háttað á heilsugæslustöð
og ennfremur skoðaðir ýmsir þættir sem ætla
má að læknar kanni þegar kransæðasjúklingar
koma í eftirlit svo sem blóðþrýstingur, notkun
hjartalínurits, kólesterólgildi og reykingasaga.
Efniviður og aðferðir
Efniviði og aðferðum hefur áður verið lýst
(4,5) en til frekari skýringa fylgir stutt saman-
tekt. Ur sjúkraskýrslum á Heilsugæslustöðinni
Sólvangi í Hafnarfirði og Heilsugæslunni í
Garðabæ voru unnir listar yfir alla sjúklinga