Læknablaðið : fylgirit - 01.06.1998, Síða 52

46
LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84/FYLGIRIT 36
E-46. Fosfóserín í stjórneiningu (R
Domain) cystic fibrosis transmembrane
conductance regulator (CFTR) hafa
mismunandi áhrif á klóríð straum
Olafur Baldursson*, Michael J. Welsh**, Herbert
A. Berger*
Frá *lyflœkningadeild, lungna- og gjörgœsludeild
háskólasjúkrahússins í Iowa City, **Howard Hug-
hes Medical Institute lowa City
Inngangur: CFTR er 1480 amínósýrna prótín
sem tilheyrir svokölluðum ABC (ATP Binding
Casette) jónaganga flokki. CFTR flytur klóríðjónir
í þekjuvef lungna, meltingarfæra, húðar og fleiri
líffæra. Stökkbreytingar í geni CFTR á stutta armi
sjöunda litnings valda cystic fíbrosis. Nákvæm
gerð CFTR er óþekkt, en vitað er að það er samsett
úr tveimur himnueiningum (Transmembrane Dom-
ains) sem mynda sjálf göngin gegnum frumuhimn-
una og þremur frymishlutum. Frymishlutarnir eru
tvö kjarnsýrutengi (Nucleotide Binding Domains)
og ein stjórneining (Regulatory (R) Domain).
Stjórneiningin er sérstök þar sem hún er eini hluti
CFTR sem er ekki til í öðrum ABC jónagöngum.
Af öðrum göngum úr þessum flokki má nefna p-
glykóprótín (svo sem MDRl) sem dælir krabba-
meinslyfjum út úr frumum og veldur ónæmi æxla
gegn lyfjameðferð. Tvennt þarf til að CFTR opnist.
I fyrsta lagi þarf ATP að bindast kjarnsýrutengjum
og hydrólýserast. I öðru lagi þarf að fosfórýlera
serín amínósýrur (og mynda þar með fosfóserín) í
stjórneiningu með prótín kínasa A. Þrátt fyrir mikl-
ar rannsóknir á síðustu árum er enn óljóst hvernig
þessir tveir atburðir opna göngin og hvernig þau
lokast.
Efniviður og aðferðir: Rannsókn okkar beindist
að því að skilgreina þátt fosfóserína í stjórneiningu
í starfsemi CFTR. Við beyttum staðbundnum
stökkbreytingum (site directed mutagenesis) til
þess að breyta fjórum serínum í alanín í stjórnein-
ingu CFTR. Alanín fosfórast ekki og gátum við því
notað þessa aðferð til þess að mæla áhrif fosfórun-
ar serína á mismunandi stöðum í stjórneiningu á
starfsemi CFTR. Við völdum serín 660 (S660),
S737, S795 og S813 þar sem fyrri rannsóknir bentu
til að þessi serín væru fosfóruð við lífræn skilyrði
(in vivo). Við mældum klóríð straum gegnum
CFTR þar sem aðeins ein breyting hafði verið gerð
(S660A, S737A, S795A eða S813A). Við mældum
einnig straum gegnunt CFTR þar sem öllum fjórum
serínum hafði verið breytt í alanín samtímis (S-
Quad-A). Straummælingar voru gerðar með því að
tjá ofangreind CFTR afbrigði og eðlilegt CFTR (E-
CFTR) í þekjuvefsfrumum sem komið var fyrir í
Ussing hylkjum. Frumurnar voru síðan örvaðar ró-
lega með cpt-cAMP eða af krafti með forskólín og
IBMX. Til samanburðar var einnig mældur straum-
ur í þekjuvef einum saman. Klóríð straumur eftir
væga örvun var mestur í þekjuvef með E-CFTR =
S737A >S795A >S660A = S813A >S-Quad-A =
þekjuvefur án nokkurs CFTR. Marktækur munur
var einnig á klóríð straum milli CFTR tegunda eft-
ir mikla örvun með forskólín og IBMX; mestur
straumur í þekjuvef með S737A >E-CFTR =
S795A >S660A = S813A = S-Quad-A >þekjuvefur
án CFTR.
Niðurstöður: Niðurstöðurnar benda til þess að
ofantalin fjögur fosfóserín gegni lykilhlutverki í að
opna CFTR þar sem nær enginn straumur mældist í
S-Quad-A eftir væga örvun. Rannsóknin sýnir
einnig að hlutverk þessara serína í starfsemi CFTR
er misjafnt. S660 og S813 örvuðu klóríðstraum
mest en S737 virtist á hinn bóginn draga úr straumi.
Við könnuðum hlutverk serínanna nánar með því
að breyta CFTR þannig að eitt serín af fjórum var
látið óhreyft en hinum þremur breytt í alanín. Þessi
CFTR afbrigði höfðu öll sama straum og S-Quad-
A.
Alyktanir: Við ályktum því að ekkert eitt fos-
fóserín geti örvað straum til jafns við E-CFTR.
Þessar tilraunir sýndu einnig að bæði örvun vegna
fosfórunar S660 eða S813 og hömlun vegna fosfór-
unar S737 var háð því að hin serínin væru óhreyfð
og bentu þar með til þess að fosfórun eins seríns
gæti haft mikilvæg áhrif á fosfórun annarra serína í
stjórneiningu CFTR. Rannsóknin eykur skilning á
hlutverki og samspili fosfóserína í starfsemi CFTR.
E-47. Sjúkdómur í vélinda, maga og
skeifugörn. Er Helicobacter pylori or-
sökin?
Bergþór Björnsson*,**, Kjartan B. Örvar*, Krist-
ín Ólafsdóttir*, Ásgeir Theodórs*,***
Frá *meltingarsjúkdómadeild St. Jósefsspítala
Hafnarftrði, **lœknadeild HÍ, **lyflœkningadeild
Sjúkrahúss Reykjavíkur
Inngangur: Tengsl H. pylori og ætisára, maga-
bólgu, krabbameina og meltingarónota án sára
(NUD) eru vel þekkt. Faraldsfræðilegar rannsóknir
sýna algengi sýkingarinnar og talið er að um 40%
Islendinga hafi sýkst af bakteríunni. Oft er ráðlagt
að athuga hvort sýking sé til staðar áður en frekari
rannsókn (til dæmis holsjárskoðun) er gerð. Til-
gangur rannsóknarinnar var að kanna algengi H.
pylori hjá sjúklingum með einkenni frá efra melt-
ingarvegi. Þá var einnig athugað samband milli
ástæðu fyrir holsjárskoðun og niðurstöðu hennar.
Efniviður og aðferðir: Gerð var framvirk athug-
un á 562 sjúklingum, aldur sjö til 90 ára (meðalald-
ur 52,4; staðalfrávik 18,2), sem vísað var til hol-
sjárskoðunar á árunum 1996 til 1997 vegna ein-
kenna. Karlar voru 247, aldur sjö til 90 ára (meðal-