Sagnir - 01.04.1985, Page 26

Sagnir - 01.04.1985, Page 26
FÉLAGSHYGGJA OG FRELSISÁST Garðar Gíslason stórkaupmaður. Hann deildi mjög á samvinnuhreyfinguna og sagöi hana njóta ýmissa lögbund- inna sérréttinda. hornanna á milli og úr er að verða hið hættulegasta fjárglæfraspiI.“15 Skrif þessi urðu til þess að höfðað var mál á hendur Morgunblaöinu og farið fram á 200 þúsund krónur í skaðabætur. Forsendan var sú að skrifin spilltu fyrir lánstrausti Sam- bandsins. Á sáttafundi tókst sam- komulag um að ritstjóri Morgun- blaösins tæki ummælin til baka og bæðist afsökunar á þeim, en í stað- inn féll Sambandið frá skaðabóta- kröfunni.16 Þessi átök stóðu fram yfir lands- kjör í júlí 1922, en þá lognuðust þau út af. „Verzlunarólagið“ Haustið 1922 gaf Björn Kristjáns- son, kaupmaður og alþingismaður og fyrrum bankastjóri og ráðherra, út bækling er hann nefndi Verzlun- arólagiö. í bæklingnufn gagnrýndi Björn mjög samvinnubreyfinguna og Sambandið, sem hann taldi rót- ina að verslunarólaginu. Takmark samvinnumanna væri að útrýma allri kaupmannastétt úr landinu og því takmarki átti að ná með stofnun Tímans, Sambands íslenskra sam- vinnufélaga og Samvinnuskólans. Björn beindi spjótum sínum eink- um að Sambandinu og samábyrgð samvinnufélaga. í fyrsta lagi hefði Sambandið notað samábyrgðina til að smala kaupfélögunum undir sinn hatt. Þau hefðu tekið lán og notað tryggingar í stað þess að afla veltu- fjár. Sama hátt hefði Sambandið haft en til þess að það gæti gengið varð að veita stjórn þess svo víð- tækt vald, að stjórnir kaupfélaganna væru svo til réttlausar heima fyrir. Sambandið hefði lánað kaupfélög- um utan þess og bundið þau þannig á skuldaklafa. Einnig hefði aðstoð Landsbankans komið til, en hann hefði sýnt tregðu á að lána kaupfé- lögum er stóðu utan Sambandsins. í öðru lagi hefði sjálfskuldar- ábyrgðin og skuldasöfnun Sam- bandsins og kaupfélaganna haft þau áhrif á stöðu félagsmannanna, að þeir hefðu afsalað sér öllu fjár- hagslegu frelsi, etv. fyrir lífstíð.17 Fólk gæti ekki sagt sig úr stórskuld- ugum félögum, því úrsegjanda ber að borga skuldirnar, að minsta kosti að sínu leyti, og það mun hann sjaldnast geta gert. Hann verður því að öllum líkindum að vera í félaginu á meðan það eða hann lifir, þó honum sé það þvernauð- ugt. .. Þegar nú Sambandið sjálft skuldar svo miljónum skiftir, þeg- ar það skuldar minst á árinu, þá er augljóst að löglega getur enginn félagsmaður sagt sig úr Sam- bandinu né kaupfélögunum.18 í þriðja lagi gagnrýndi Björn úr- ræði Sambandsins vegna erfiðleika áranna 1920-1922. Reynt hefði verið að nota landssjóð sem forða- búr og til ótakmarkaðra lána í gegn- um Landsverslun. Sambandið hefði látið Landsverslun gefa kvittun fyrir skuldum, sem það hefði ekki greitt fyrr en síðar. Með réttu hefði því hluti skulda þess verið gjaldfallinn um tíma. Þá hefði Sambandið tekið að innheimta skuldir félagsmanna á allharðneskjulegan hátt og skorað á kaupfélagsstjóra að skuldbinda kaupfélagsmenn til að láta Sam- bandinu í té allar framleiðsluvörur sínar. Vænlegast til að vinna bug á verslunarólaginu taldi Björn að leggja niður Sambandið og reka kaupfélögin án samábyrgðar.19 Björn hafði þann hátt á dreifingu Verzlunarólagsins að senda það ókeypis í pósti út um land. Jónas Jónsson frá Hriflu sagði að bæk- lingurinn hefði verið sendur í sér- stöku bréfi stíluðu á bændur í Borg- arfirði og að sýslumaður Borgfirð- inga hefði sést með blíðu brosi dreifa ritinu meðal bænda. Björn sendi einnig samvinnumönnum bækling- inn, ma. Jónasi og Tryggva Þór- hallssyni, og var ritið líka til sölu í bókaverslunum. Bæklingurinn mun hafa borist inn á flest sveitaheimili landsins og viða í þéttbýli.20 Samvinnumenn svara fyrir sig Enda þótt bæklingur Björns væri prentaður í sömu prentsmiðju og Tíminn höfðu Tímamenn ekki haft neinar spurnir af framtaki Björns. Fyrstu fregnirnar af Verzlunarólag- inu bárust til herbúða samvinnu- Björn Kristjánsson, kaupmaður og al- þingismaður og fyrrum bankastjóri og ráðherra. Bæklingurinn, sem hann gaf út og nefndi Verzlunarólagið, olli miklu fjaörafoki í rööum samvinnu- manna. 24 SAGNIR
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116

x

Sagnir

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.