Sagnir - 01.04.1985, Síða 26

Sagnir - 01.04.1985, Síða 26
FÉLAGSHYGGJA OG FRELSISÁST Garðar Gíslason stórkaupmaður. Hann deildi mjög á samvinnuhreyfinguna og sagöi hana njóta ýmissa lögbund- inna sérréttinda. hornanna á milli og úr er að verða hið hættulegasta fjárglæfraspiI.“15 Skrif þessi urðu til þess að höfðað var mál á hendur Morgunblaöinu og farið fram á 200 þúsund krónur í skaðabætur. Forsendan var sú að skrifin spilltu fyrir lánstrausti Sam- bandsins. Á sáttafundi tókst sam- komulag um að ritstjóri Morgun- blaösins tæki ummælin til baka og bæðist afsökunar á þeim, en í stað- inn féll Sambandið frá skaðabóta- kröfunni.16 Þessi átök stóðu fram yfir lands- kjör í júlí 1922, en þá lognuðust þau út af. „Verzlunarólagið“ Haustið 1922 gaf Björn Kristjáns- son, kaupmaður og alþingismaður og fyrrum bankastjóri og ráðherra, út bækling er hann nefndi Verzlun- arólagiö. í bæklingnufn gagnrýndi Björn mjög samvinnubreyfinguna og Sambandið, sem hann taldi rót- ina að verslunarólaginu. Takmark samvinnumanna væri að útrýma allri kaupmannastétt úr landinu og því takmarki átti að ná með stofnun Tímans, Sambands íslenskra sam- vinnufélaga og Samvinnuskólans. Björn beindi spjótum sínum eink- um að Sambandinu og samábyrgð samvinnufélaga. í fyrsta lagi hefði Sambandið notað samábyrgðina til að smala kaupfélögunum undir sinn hatt. Þau hefðu tekið lán og notað tryggingar í stað þess að afla veltu- fjár. Sama hátt hefði Sambandið haft en til þess að það gæti gengið varð að veita stjórn þess svo víð- tækt vald, að stjórnir kaupfélaganna væru svo til réttlausar heima fyrir. Sambandið hefði lánað kaupfélög- um utan þess og bundið þau þannig á skuldaklafa. Einnig hefði aðstoð Landsbankans komið til, en hann hefði sýnt tregðu á að lána kaupfé- lögum er stóðu utan Sambandsins. í öðru lagi hefði sjálfskuldar- ábyrgðin og skuldasöfnun Sam- bandsins og kaupfélaganna haft þau áhrif á stöðu félagsmannanna, að þeir hefðu afsalað sér öllu fjár- hagslegu frelsi, etv. fyrir lífstíð.17 Fólk gæti ekki sagt sig úr stórskuld- ugum félögum, því úrsegjanda ber að borga skuldirnar, að minsta kosti að sínu leyti, og það mun hann sjaldnast geta gert. Hann verður því að öllum líkindum að vera í félaginu á meðan það eða hann lifir, þó honum sé það þvernauð- ugt. .. Þegar nú Sambandið sjálft skuldar svo miljónum skiftir, þeg- ar það skuldar minst á árinu, þá er augljóst að löglega getur enginn félagsmaður sagt sig úr Sam- bandinu né kaupfélögunum.18 í þriðja lagi gagnrýndi Björn úr- ræði Sambandsins vegna erfiðleika áranna 1920-1922. Reynt hefði verið að nota landssjóð sem forða- búr og til ótakmarkaðra lána í gegn- um Landsverslun. Sambandið hefði látið Landsverslun gefa kvittun fyrir skuldum, sem það hefði ekki greitt fyrr en síðar. Með réttu hefði því hluti skulda þess verið gjaldfallinn um tíma. Þá hefði Sambandið tekið að innheimta skuldir félagsmanna á allharðneskjulegan hátt og skorað á kaupfélagsstjóra að skuldbinda kaupfélagsmenn til að láta Sam- bandinu í té allar framleiðsluvörur sínar. Vænlegast til að vinna bug á verslunarólaginu taldi Björn að leggja niður Sambandið og reka kaupfélögin án samábyrgðar.19 Björn hafði þann hátt á dreifingu Verzlunarólagsins að senda það ókeypis í pósti út um land. Jónas Jónsson frá Hriflu sagði að bæk- lingurinn hefði verið sendur í sér- stöku bréfi stíluðu á bændur í Borg- arfirði og að sýslumaður Borgfirð- inga hefði sést með blíðu brosi dreifa ritinu meðal bænda. Björn sendi einnig samvinnumönnum bækling- inn, ma. Jónasi og Tryggva Þór- hallssyni, og var ritið líka til sölu í bókaverslunum. Bæklingurinn mun hafa borist inn á flest sveitaheimili landsins og viða í þéttbýli.20 Samvinnumenn svara fyrir sig Enda þótt bæklingur Björns væri prentaður í sömu prentsmiðju og Tíminn höfðu Tímamenn ekki haft neinar spurnir af framtaki Björns. Fyrstu fregnirnar af Verzlunarólag- inu bárust til herbúða samvinnu- Björn Kristjánsson, kaupmaður og al- þingismaður og fyrrum bankastjóri og ráðherra. Bæklingurinn, sem hann gaf út og nefndi Verzlunarólagið, olli miklu fjaörafoki í rööum samvinnu- manna. 24 SAGNIR
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116

x

Sagnir

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.