Sagnir - 01.04.1985, Síða 100

Sagnir - 01.04.1985, Síða 100
ÞINGRÆÐI OG RAÐHERRAABYRGÐ þótt ráöherra vilji ekki vera áfram í embætti skiptir dómur kjósenda máli því flokkur hans líöur fyrir verk hans eöa nýtur þeirra eftir atvikum. Það má því einnig tala um flokks- lega ábyrgd ráðherra. Loks má nefna þinglega ábyrgö ráöherra þar sem þingræöi er í heiðri haft.12 Ráðherrar veröa aö standa þinginu reikningsskil ráðsmennsku sinnar og verja stefnu sína og fram- kvæmdir.13 Þar eö þingið ræöur í raun og veru hverjir sitja í ráðherra- stólunum verða þeirsem í þeim sitja hverju sinni að gæta þess að haga hvorki orðum sínum né gerðum á þann veg að þeir glati trausti meiri- hluta þingsins. Við sem lifum í rótgrónu þingræð- isskipulagi eigum ef til vill erfitt með að átta okkur á því hvernig annars konar stjórnarhættir eru. í Banda- ríkjunum er ekki þingræði. Fram- kvæmdavald og löggjafarvald eru alveg aðskilin og fulltrúar hvors um sig kjörnir hvorir í sínum kosning- um, annars vegar í forsetakosning- um og hins vegar kosningum til full- trúadeildar og öldungadeildar þingsins. Forsetinn velur ráðherra í stjórnina án nokkurs tillits til hvort þeir njóta trausts þingdeildanna. Stjórnmálalega ábyrgðin kemur því ekki fram í þinginu heldur við for- setakosningar. Þar sem einvaldur konungur ríkir eru ráðgjafar hans eða ráðherrar ekki ábyrgir fyrir öðr- um en honum. Einvaldurinn skipar ráðgjafa sína og setur af eftir eigin höfði. Þessi dæmi ættu að varpa Ijósi á að stjómmálaleg ráðherra- ábyrgð getur verið með ýmsu móti. Tilvísanir 1 Grurmloven vár. 1814 til i dag. Oslo-Bergen-Tromso 1966, 23. 2 Sjá Andenæs, Johs.: Statsfor- fatningen i Norge. Tredje revi- derte udgave. Oslo 1962, 96- 104. 3 Þórleifur Bjarnason: íslands- saga. Síðara hefti. Rv. án árt., 59-60. 4 Heimir Þorleifsson: Frá ein- veldi til lýöveldis. íslandssaga eftir 1830.3. útg. Rv. 1977,64- 65. 5 Lýður Björnsson: Jón Sigurös- son og sjálfstæöisbaráttan. Kennsluleiöbeiningar. Sam- félagsfræði, 8. námsár. Náms- gagnastofnun 1981,13. 6 Gunnar Karlsson: ,,Endurnýj-> un íslandssögunnar“ (Ritd.). Tímarit Máls og menningar. 44. árg., 4. hefti (Rv. 1983), 459. 7 Ólafur Jóhannesson: Stjórn- skipun íslands. 2. útg. Gunnar G. Schram sá um útgáfuna. Rv. 1978,95. 8 Sjá um túlkun þingræðisregl- unnar: Andenæs, Johs.: Stats- forfatningen i Norge, 96-104; Jón Sigurgeirsson: Pingræöis- reglan. Ópr. kandidatsritgerð við lagadeild, varðveitt á Há- skólabókasafni. Háskóli íslands 1978, 52-55; Steingrímur Gautur Kristjánsson: „Þing- ræði“. Úlfljótur 15. árg., 2. tbl. (Rv. 1962), 60-61; Ólafur Jó- hannesson: Stjórnskipun ís- lands, 94-96. 9 Sjá um beitingu þingræðisregl- unnar á íslandi: Bjarni Bene- diktsson: „Þingræði á íslandi." Niðurlag Niðurstaða þessara vangaveltna er sú að ráðherraábyrgð og þingræði eru mjög tengd hugtök. Þó ætti að vera auðvelt að halda lagalegu ráð- herraábyrgðinni aðgreindri frá þing- ræðishugtakinu. Öðru máli gegnir hins vegar um stjórnmálalegu ábyrgðina. Þingræði og þingleg ráðherraábyrgð merkja það sama, þe. vald þingsins til að hafa áhrif á setu ríkisstjórna. Þingræðið er með öðrum orðum hluti af stjórnmála- legu ábyrgðinni. Þingbundin stjórn er óljósast þessara þriggja hugtaka en samt er ástæðulaust að vera að rugla því saman við hin. Það felur hvorki í sér ráðherraábyrgð eða þingræði heldur einungis að þingið hefur rétt til að hafa einhver áhrif á stjórnarstefnuna auk þess að hafa löggjafarvald. Tímarit lögfræöinga. 6. ár, 1. hefti (Rv. 1956), 4-22; Jón Sig- urgeirsson: Þingræöisregtam, Steingrímur Gautur Kristjáns- son: „Þingræði", 61-65. 10 Ólafur Jóhannesson: Stjórn- skipun íslands, 92. 11 Sjá um ráðherraábyrgð: Ólafur Jóhannesson: Stjórnskipun íslands, 167-176; Salmon- sens konversations leksikon 17. Anden udgave. Kh. 1924, 90-92. 12 Sjá um flokkun stjórnmálalegu ábyrgðarinnar: Jón Sigurgeirs- son: Þingræöisreglan, 70-71. 13 Sjá um tengsl Alþingis og fram- kvæmdavaldsins: Ólafur Jó- hannesson: „Alþingi og fram- kvæmdavaldið.“ Tímarit lög- fræöinga 4. ár, 1. hefti (Rv. 1954), 4-27. 98 SAGNIR
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116

x

Sagnir

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.