Sagnir - 01.06.1994, Page 8

v V. .JÉtiá

• jV- ' » *
■ fi' ■ J]mh Je t- . ■*.’ * .'l t ttÍ#M *
'SSSSm
ÆSEmsEm ;r t*-
11 mT ■ . l . rv
„Disparu en mer d’ Island" — Minninsarskildir um látna Islandssjomenn i kirkjugarðinum i Plou-
bazlanec í Frakklandi.
Magnússon, kóngl. Matj. sýslumann yfir
Isa§arðarsýslu.“ Svo er að sjá að Ari hafi
tekið þeim frönsku betur en fýrri daginn
er hann skar Spánverja-Frakkana niður
við trog.
Þeir ensku eltu Jóhann og hans menn
til Ara og var þá sest á rökstóla og reynt
að fá botn i það hvort enskum leyfðist að
ræna franska í danskri lögsögu Islands.
Að endingu var málinu vísað til Bessa-
staða upp á höfuðsmanns náð og misk-
unn og voru valdir til að bera honum
fréttirnar þeir Jóhann franski og Jón In-
díafari.18 Þegar svo þeir ferðalangar komu
til Bessastaða dagaði málið eiginlega uppi
þar sem virðulegur höfuðsmaður Holger
Rosenkranz treysti sér ekki til að skera úr
í rnálinu enda önnum kafin við að skipu-
leggja varnir og flóttaleíðir í Tyrkjaráninu
sem þá stóð sem hæst.l',
I formála að bók Jóns lærða Guð-
mundssonar um Spánverjavígin hefur
Jónas Kristjánsson eftir Conway að bask-
neskur skipstjóri Virolicq að nafni hafi
árið 1631 fengið leyfi Frakkakonungs til
hvalveiða við Svalbarða en verið ári síðar
hrakinn þaðan af Hollendingum og hafið
þá veiðar við ísland.2" Hér hefur líklega
verið um franskan Baska að ræða ef
marka má umsókn leyfisveitingar.
I Vatnsfjarðarannál hinum elsta er sagt
frá því að enskir hafi vegið kóng sinn ár-
ið 1649 með hjálp annarra þjóða, þar á
meðal Frakka „svo ekki kornu út dugg-
arafor, sem vön eru að sigla til íslands."21
Þess er ennfremur getið neðanmáls að
hér sé aðallega átt við hollensk og
frakknesk fiskiskip.
Næsta áratuginn og rúmlega það segir
lítið af ferðum franskra hér við land. Þó
má ætla að Frakkar hafi eitthvað komið
hingað til lands ef marka má frásögn
Ballarárannáls við árið 1660. Þar segir frá
tveimur frönskum mönnum sem „lágu í
Bjarnareyjum um veturinn til að taka
blautan fisk og salta.“ Til þess arna lögðu
þeir undir sig hús það sem smíðað var
„um haustið fýrir að forlagi Jonas Tre-
lund.“22
Þessar fréttir virðast sýna að Frakkar
hafi haft hér nokkra útgerð því ætla má
að ef þeir hafi gengið svo langt að skilja
hér eftir menn við að verka fisk hafi
meira legið að baki en strjálar skipakom-
ur. Reyndar er þess getið við árið 1661
að þá hafi ótilgreindur fjöldi franskra
skipa brotið í hafis norður af landinu en
skipveijar haft hér vetursetu.2’
Franskir galdrastrákar bregða á
leik
Hvalveiðar Frakka hér við land virðast
hafa dregið nokkum dilk á eftir sér. 1
Vallholtsannál segir að árið 1662 hafi
hvalur er þeir frönsku höfðu skutlað,
sökkt báti úti fýrir Skagaströnd og fórust
þar fjórir menn en Frakkarnir björguðu
tveimur. Á svipuðum slóðum kom upp
furðuleg blinda í sauðfé og „urðu bæði
augun hvít á þeim sauðum, er hana
fengu, og varð að skera af.“ Vildu menn
um kenna frönskum galdrastrákum „þvi
sunrarið fýrir höfðu Strandarmenn djarfir
verið að ná sér nokkru af hvalreitunr
þeirra." Síðar samsumars reyndu frans-
menn að gefa bónda nokkrum lamb sér
samlent en hann vildi ekki þiggja.24
Þessi atburður sýnir að töluverð sam-
skipti virðast hafa verið milli franskra sjó-
manna og landans. Hugsanlega má rekja
þessa fjársýki til einhvers sauðfénaðar
Frakkanna enda ekki óþekkt að erlendir
dilkar hafi borið hingað ýmsa sjúkdóma.
Hitt er svo annað mál að sjúkleikinn
minnir um margt á gláku sem hæpið er
að segja smitandi.
Samskipti virðast ekki alltaf hafa verið
jafn vinsamleg. Sýnt þykir að hvalveiðar
þeirra og annarra þjóða hafi farið fýrir
brjóstið á Islendingum því í alþingisbók-
um eru til skjöl sem varða mótmæli ís-
lendinga gegn hvalveiðum.2"
íslendingar virðast alla jafna taka
frönskum skipbrotsmönnum vel eftir smá
örðugleika í byrjun. Annálum er tíðrætt
um strand fransks hvalveiðiskips í Bol-
ungarvík á Ströndum árið 1663. Átta
Frakkanna drukknuðu en hinurn, um
þrjátíu að tölu, var skipt niður á bæina í
kring til vetursetu.2" Árið eftir getur
Sjávarborgarannáll um strand fransks
skips á ísafirði en hugsanlegt er að um
sama skip sé að ræða.27 Það verður að
telja líklegt í ljósi þess að á alþingi sumar-
ið 1664 er rætt um „þá frönsku menn
sem í Isafirði eftir voru hér í landi og ís-
lenzkir bjargað hafa og kostnað fýrir
haft.“2h Hugsanlegt er auðvitað að skip
hafi farist við ísafjörð snemrna árs 1664
en þó má telja ólíklegt að íslendingar
hefðu þurft að hafa ofan af fýrir þeirn
skipbrotsmönnum í einhvern tíma þar eð
að þeir hefðu að öllum líkindum getað
komið sér í önnur skip. Eins hafa sigling-
ar varla verið miklar hingað til lands sök-
um lítillar veðursældar á þessum árstíma.
Fyrstu skipin hafa þó líklega lagt upp frá
Frakklandi um miðjan febrúar og er því
varlega áætlað að þau hafi komið hingað
til lands um mánaðamótin mars-apríl eða
síðar.29
Á ýmsu hefur gengið í viðskiptum ís-
lenskra og franskra. Á meðan Stranda-
menn aðstoðuðu franska skipbrotsmenn í

6 SAGNIR