Sagnir - 01.06.1994, Page 27

Víkingaskip.
unsólarinnar íjúfa skýin og dreifa
myrkrinu. En það er samt eins og ein-
hver annar svipur eða annar blær yfir
nýju öldinni undir eins frá upphafi.
Vonleysis- og volæðissöngurinn er
ekki út af eins hjáróma og örvænting-
arfullur, og i svefnrofununt tekur
þjóðin að brjótast um, til að kasta af
sér mesta farginu. Hún gerir það sem
sagt ekki afþví, að hún sé vöknuð til
meðvitundar um sjálfa sig, heldur að-
eins ósjálfrátt, af þvi það fer illa uni
hana. En þessi umbrot eru þó samt
sem áður nokkurs konar lifsmerki og
um leið merki þess, að þjóðin sé farin
að losa svefninn.2'
Lýsing Jóns á þjóðinni sem lifandi
veru er mjög í anda rómantíkur og hér er
þjóðernishyggjan allsráðandi. Eftir að
dögunar fer að gæta stígur íslenska þjóð-
m hvert framfarasporið af öðru. Þar telur
Jón Innréttingar Skúla Magnússonar
mikilvægar, sent og upplýsingarstefnuna
er miðaði að aukinni alþýðufræðslu.
Veigameiri er þáttur Eggerts Ólafssonar
að mati Jóns; hann vekur þjóðernis-
kenndina að nýju meðal íslensku þjóðar-
innar. Baldvin Einarsson og Fjölnismenn
halda síðan áfram að vekja þjóðina and-
lega, en það er síðan Jón Sigurðsson sem
kveikir sjálfstæðisþrána i brjóstum allra
Islendinga.
Eins og fram hefur komið var róman-
tíkin að mörgu leyti andóf gegn áhersl-
um upplýsingarinnar, sem greinilega sést
þegar borið er santan mat Jóns á verkum
Magnúsar Stephensens, helsta leiðtoga
upplýsingar hér á landi, og t.d. Baldvins
Einarssonar og Fjölnismanna sem voru
áberandi hallir undir rómantísk viðhorf.
Jón Aðils metur reyndar viðleitni Magn-
úsar til eflingar alþýðufræðslu mikils, sem
og baráttu hans fyrir bættum verslunar-
háttum. Öll umfjöllun Jóns um Magnús
er þó mun lágstemmdari en lofið um þá
sem voru rómantískari í þjóðernisvið-
horfum sinum. Má nefna sem dærni mat
Jóns á Klausturpóstinum sem Magnús gaf
út, og svo Armanns á alþingi er Baldvin
samdi að mestu. Hann segir að Baldvin
haldi að mörgu leyti stefnu og starfi
Magnúsar, en þó sé nýr bragur á, þjóð-
ernislegur bragur. Magnús hafi staðið
með báða fætur úti í Evrópu en Baldvin
sé öllu þjóðhollari í sínum skrifum. Bæði
eru ritin byggð upp á samtalsforminu en
persónur Magnúsar eru „auðsjáanlega
Grikkir í íslensku dulargerfi, og þeir tal-
ast við inni i »stofu«“.
Hjá Baldvin eru það íslenskir alþýðu-
menn og heita Sighvatur, Þjóðólfur og
Önundur, og þeir eiga tal saman á
Þingvelli, þessum forna helgistað
þjóðarinnar, og umhverfis þá blasir við
alt það sem fegurst og tignarlegast og
íslenzkast er í íslenzkri náttúru: áin og
fossinn, hraunin og hamraveggirnir,
vatnið og bláfjöllin og jöklarnir. Mis-
munurinn er auðsær. Tilgangurinn og
efnið er að mestu hið sama, en blær-
inn allur annar. Röddin er Jakobs, en
hendurnar Esaús.28
Annað dæmi um að Magnúsi sé
brigslað um skort á þjóðernishyggju er
deilan um alþingi; hvort það skyldi stað-
sett á Þingvöllum eða i Reykjavík. Jón
álítur það nánast landráð þegar Magnús
lét leggja niður hið forna alþingi á Þing-
völlum og setja í þess stað landsyfirrétt i
SAGNIR 25