Sagnir - 01.06.1994, Page 52

Guðmundur Hálfdanarson
Ferð til fullveldis
Lýðvcldisliátiðiii í Rcykjavík 18. júní 1944
Iávarpi sem Ólafur Thors flutti frá
tröppum stjórnarráðshússins í
Reykjavík 18. júní 1944, á fjcfl-
mennum útifundi í tilefni stofnunar lýð-
veldisins, líkti hann sögu þjóðarinnar við
ferðalag: „Islendingar, vér erum komnir
heim. Vér erum fijáls þjóð“, sagði hann
löndurn sínum.1 I augum hans var hið
nýstofnaða lýðveldi íýrirheitna landið
sem þjóðin hafði stefnt að í nær 700 ára
eyðimerkurgöngu undir erlendri stjórn.
Ólafur var ekki einn um þessar tilfinn-
ingar, því að fýrir kynslóðinni sem sleit
sambandinu við Dani var hið sjálfstæða
lýðveldi ekki fýrst og fremst stjórnarform
heldur heimili, þar sem þjóðin gat loks-
ins fundið friðinn í eigin húsnæði — nú
var þjóðin „loks komin heim með allt
sitt, fullvalda og óháð“, eins og Gísli
Sveinsson alþingisforseti orðaði það á
Þingvöllum við stofnun lýðveldisins.2 ís-
lendingar höfðu byggt þetta heimili áður,
töldu stjórnmálamennirnir, af því að í
þeirra augum var lýðveldið alls ekki ný
stofnun: „Vér höfurn endurreist lýðveld-
ið i landi voru“, sagði Einar Olgeirsson á
útifundinum við stjórnarráðið, og Ölafur
Thors var hjartanlega sammála formanni
Sósíalistaflokksins í ræðu sinni.3 Það var
því eðlilegt að þjóðin Ieitaði táknræns
uppruna lýðveldisins á Þingvöllum þar
sem hið forna þjóðveldi og hið nýja
runnu í eitt í rigningunni.
Orð stjórnmálamannanna birta mjög
ákveðin viðhorf til stofnunar íslenska
50 SAGNIR