Sagnir - 01.06.1997, Qupperneq 27

Sagnir - 01.06.1997, Qupperneq 27
Snúum okkur þá að Gisla superint- endent Jónssyni og endurbótum þeim sem hann varð að gera á kirkju Ogmund- ar. Því nriður er ekki til lýsing á því ferli eins og hjá Ogmundi en nægilegt magn heimilda þó til sem sýnir að staða Gísla var öll önnur en Ogmundar. Fyrst er að nefna timburbeiðnina frá 1559 sem áður var minnst á. Þessi kvörtun var ítrekuð 1563 í bréfi hirðstjóra til konungs þar senr þess var einnig beiðst að superintendent- inn fengi að nota nokkrar jarðeignir stóls- ins til að fjármagna uppbyggingu kirkj- unnar í smærri mynd en úr sama timbri og hún var gerð af áður.5" Svar konungs kom strax og var á þá leið að jarðir stóls- ins megi superintendent Gísli ekki nýta til að reisa kirkjuna við, heldur verði hann að notast við tekjur stólsins í því skyni.51 Lausnin virðist svo hafa orðið sú að dóm- kirkjusmíðin var styrkt af kirkjum í bisk- upsdæminu sjálfu eins og farið var fram á i bréfi hirðstjóra frá 1570 sem virðist vera ritað skömmu eftir að hafist var handa um framkvæmdir á kirkjunni.52 Þó þetta dæmi sé tekið af annarri stóls- kirkjunni ætti það að segja nokkuð um þær afgerandi breytingar sem urðu á við- haldi kirkna hér á landi eftir siðbreyting- una. Sem hver annar embættismaður konungs varð superintendent Gísli að fá leyfi hjá krúnunni fyrir hverju eina sem hann hugðist gera í sambandi við upp- gerð dómkirkjunnar meðan Ögmundur réð kirkjusmíð sinni alveg sjálfur. I stað þess að geta hafist handa um leið og nauðsyn krafði eins og Ögmundur gat gert liðu um 10 ár frá því að Gísli impraði á málinu við konung og þar til hægt var að hefjast handa við verkið. Ara- tugurinn sem fór i byggingu kirkju Ög- mundar fór sem sé nær allur í skriíEnnsku og stapp við konungsvaldið í tíð Gísla og á þeim tíma sem þannig leið hefúr ástandi kirkjunnar hrakað enn frekar. Niðurlag Að lokum er nú ráð að reyna að meta hversu miklar breytingar urðu raunveru- lega á viðhaldi kirkna eftir siðbreytingu. Þörfin fyrir viðhald á kirkjuhúsinu sjálfu breyttist ekki beinlínis heldur urðu breyt- ingarnar fýrst og fremst innanhúss með því að einungis var þörf fyrir eitt altari í hverri kirkju með hinum breytta sið og þar með minni viðhaldsþörf á slíkum skrúða. Hin nýja kirkjuskipan Kristjáns III. gerir ráð fyrir jafn miklu eftirliti biskupa með kirkjuhúsum eins og áður var, vandinn var bara sá að þeir þurftu nú að senda afrit af úttektum til yfirmanna sinna á Bessastöð- um og í Kaupmannahöfn og hafa samráð við þá varðandi kostnaðarsamar endurbæt- ur eins og t.d. í Skálholti. Þetta samráð við yfirvöldin gat haft dýrkeypta töf í för með sér ef kirkjur voru illa haldnar. Viðhald kirkjubygginga var fjármagnað með kirkjutíund eftir siðbreytingu eins og fyrir hana. Aftur á móti brast guðfræðilega forsendan fyrir því að menn gæfu til kirkju fýrir messum sér til sáluhjálpar þeg- ar kenningin um hreinsunareldinn féll úr gildi með breyttum sið. Eflaust hefur orðið nokkur skerðing á fjármagni til viðhalds kirkna með því að aflát lögðust af. Alvarlegustu breytingarnar sem urðu við siðbreytinguna og vörðuðu viðhald kirkna tengdust aðföngum á timbri. Fjöl- breytt verslunarsambönd við aðrar þjóðir en Dani rofnuðu og færri skip gengu til landsins með timbur frá Noregi eftir því. sem hneig í átt til einokunarverslunar. Rofin verslunartengsl við hinn timbur- auðuga Noreg hafa að öllum líkindum verið afdrifaríkust. Skálholtsstóll tapaði skógaritaki sínu í Noregi sem og verslun- arskútu sinni og alvarlegur skortur á reka- viði virðist í ofanálag hafa dunið yfir í lok 16. aldar. Það mætti þvi ætla að samspil margra þátta hafi lagst á eitt um að gera ís- lendingum erfiðara fyrir um viðhald kirkjubygginga eftir siðbreytingu en fýrir hana. Tilvísanir Grein þessi er unnin upp úr ritgerð skrifaöri í námskeiði Vilborgar Auðar Isleifs- dóttur um siðbreytinguna á haustönn 1996. Árna Svani Daníelssyni og Herði Agústssyni eru færðar þakkir fyrir yfirlestur og góðar ábendingar. 1 Magnús Stefansson, „Kirkjuvald eflist.“ Saga íslands II (Reykjavík, 1975), bls. 61-62. 2 Einar Laxness, íslandssaga a-k. 2. útgáfa, aukin og endurskoðuð (Reykjavík, 1987), bls. 182. 3 Norges Ganile Love itidíil Í387 V. Útg. Gustaf Storm og Ebbe Herzberg (Christi- ania, 1895), bls. 35. Allar beinar tilvitnanir úr gömlum heimildum eru færðar til nú- tímastafsetningar af höfundi til hagræðingar fyrir lesendur. 4 íslensktfornbréfasafn IV (Kaupmannahöfn, 1897), bls. 41-42. 5 íslensktfornbréfasaftt IV, bls. 76. 6 íslensktfornbréfasafnV (Kaupmannahöfn, 1899), bls. 93-94. 7 íslenskt fornbréfasafn V, bls. 580. 8 íslensktfortibréfasafnVU (Reykjavík, 1903—1907), bls. 133. 9 íslensktfornbréfasafn'VII, bls. 669. 10 Labande E. R., „Pilgrimages. Medieval and modern.“ New Catholic Encyclopcdia XI (NevvYork, 1967), bls. 368. 11 íslensktfornbréfasafn III (Kaupmannahöfn, 1891), bls. 710. 12 íslenskt fornbréfasafn II (Kaupmannahöfn, 1893), bls. 621-623. 13 íslensktfornbréfasafnVU, bls. 339. 14 íslensktfornbréfasafnVl (Reykjavík, 1900-1904), bls. 177. 15 Lúðvík Kristjánsson, íslenskir sjávarhœttir I (Reykjavík, 1980), bls. 265. 16 íslensktfornbréfasafnVl, bls. 127. 17 íslensktfornbréfasafnVU, bls. 74. 18 íslensktfornbréfasaftiV, bls. 306. 19 íslensktfornbréfasafn IX (Reykjavík, 1909), bls. 314. 20 Lúðvík Kristjánsson, íslenskir sjávarhœttir I, bls. 265. 21 íslenskt fornbréfasafnV, bls. 405. 22jón Egilsson, „Biskupa-annálar.“ Með formála, athugagreinum og fylgiskjölum e. Jón Sigurðsson. Safti til sögu íslands I (Kaupmannahöfn, 1856), bls. 65. 23 íslenskt fornbréfasafn X (Reykjavík, 1911-1921), bls. 181. 24 íslensktfornbréfasafn IX, bls. 305-6. 25 Guðrún Harðardóttir, Munkaþverárklaustur - vitnisburður ritheitnilda um húsakost þess og kirkju. Ritgerð til B.A.-prófs í sagnfræði við Háskóla íslands 1995, bls. 43. 26 íslenskt fornbréfasafn X, bls. 181. 27 Islenskur söguatlas I. Frá öndverðu til 18. aldar. Ritstj. Árni Daníel Júlíusson.Jón Ólaf- ur ísberg og Helgi Skúli Kjartansson (Reykjavík, 1989), bls. 154. 28 íslensktfornbréfasafn XIII (Reykjavík, 1933), bls. 480-1. 29 íslenskt fornbréfasafn XIV (Reykjavík, 1944-1949), bls. 64. 30 Björn Teitsson, íslandssögukajlar 1551-1630. Fjölritað sem handrit (Reykjavík, 1976), bls. 26. 31 íslensktfornbréfasafn XV (Reykjavík, 1947-1950), bls. 131. 32 íslenskt fornbréfasafn X, bls. 119-120. 33 íslensktfornbréfasafti XIV, bls. 172-173. 34 Lúðvík Kristjánsson, Islenskir sjávarhœttir I, bls. 222. 35 Lúðvík Kristjánsson, Islenskir sjávarhœttir I, bls. 249. 36Jón Halldórsson, Biskupasögur I (Reykjavík, 1903-1910), bls. 109-110. 37 íslensktfornbréfasafn XIII, bls. 424—425. 38 Alþingisbækur íslands I (Reykjavík, 1912), bls. 275. 39 Alþingisbækur íslands II (Reykjavík, 1915), bls. 359. 40 íslensktfornbréfasafn XIII, bls. 541-542. 41 Alþingisbækur íslands II, bls. 285. 42 Alþingisbækur íslands IV(Reykjavík, 1919), bls. 68-69. 43 Alþingisbækur íslandsV (Reykjavík, 1922,1925-1932), bls. 216-217. 44 Lúðvík Kristjánsson, Islenskir sjávarhættir I, bls. 249. 45 Norges gatnlc LoveV, bls. 23. 46 Hörður Ágústsson, Skálholt. Kirkjur (Reykjavík, 1990). 47Jón Egilsson, „Biskupa-annálar“, bls. 65-66. 48 íslenskt fornbréfasafn X, bls. 233. 49 íslensktfornbréfasafn XIV, bls. 403-408. 50 íslensktforttbréfasafn XIV, bls. 70. 51 íslenskt fornbréfasafn XIV, bls. 64. 52 Alþitigisbækur íslands I, bls. 49-50. SAGNIR 25
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132

x

Sagnir

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.