Sagnir - 01.06.1997, Qupperneq 60

Davíð Logi Sigurðsson
Það hlýtur að vera sagnfrœðingum hvarvetna nokkurt áhyggjuefni hversu misgóðar kvikmyndir virð-
ast móta hugmyndir manna og þekkingu á fortíðinni. Eggert Þór Bernharðsson sagnfrœðingur henti á
það íNýrri sögu árið Í99Í að úreld og gamaídags söguskoðun réði oft ríkjum við gerð leikinna sögu-
legra kvikmynda á Islandi og spurði því: „Hver eru áhrifin á áhofendur? Leiknar myndir geta haft
mjög mótandi áhrif á söguskoðun fólks. Af hverju láta sagnfrœðingar ekki í sér heyra þegarfúskið
rœður ríkjum? Hér er áferðinni umræða sem íslenskir sagnfræðingar mættu í auknum mæli taka
þátt í.
Leikariim Liam Neeson í hlutverki frelsishetjunnar Michael Collins.
58 SAGNIR
Danski sagnfræðingurinn Karsten Fledeli-
us hefur gengið svo langt að segja að
sjónvarpið sé áhrifamesti miðill mann-
kynssögunnar og að ekkert eigi eins stór-
an þátt í að móta söguskoðun fólks. Sagn-
fræðingar hafa að hans mati sofið á verð-
inum á meðan keppinautar þeirra hafa til-
einkað sér þennan miðil en að það dugi
ekki til lengdar því þá muni sagnfræðing-
ar dæma sjálfa sig úr leik: „Þá axla þeir
ekki þá ábyrgð sem þeir bera á því að for-
tíðin sé meðhöndluð af heiðarleika og
skynsemi."2
Hér skal tekið undir þessi orð Fledelius-
ar og ætlunin er að skoða dænti unt
hvernig kvikmynd getur á áhrifamikinn
hátt endurvakið fortíðina og náð út-
breiðslu sem ekkert sagnfræðirit getur lát-
ið sig dreyma unt.Vert er því að athuga
hversu mikið skáldaleyfi kvikmyndin tekur
sér, hvort sagnfræðingar létu sig það ein-
hveiju varða í þessu tilfelli og hvort mynd
eins og sú sem hér er fjallað um geti jafn-
vel haft hættuleg áhrif. Umrædd kvik-
mynd heitir Michael Collins og hana gerði
Neil Jordan árið 1996 unt samnefnda ffels-
ishetju Ira og helsta forföður írska lýðveld-
ishersins IRA.' Myndin olli ntakalausu
fjaðrafoki á írlandi enda var viðfangsefni
hennar vel til þess fallið að vekja deilur.
Bæði sagnfræðingar og stjórnmálamenn
létu til sín taka í þeirri umræðu og sýndist
sitt hveijum en jafnframt sló Michael Coll-
itis öll aðsóknarmet á Irlandi og höfðaði
því i senn til fræðimanna og almennings.4
Irsk frelsishetja, hvíta tjaldið
og sagnfræðin