Sagnir - 01.06.1997, Page 67

Sagnir - 01.06.1997, Page 67
myndum) heldur aðallega vegna þess að viðfangsefni hennar er í raun enn í deigl- unni eins og við höfum séð og um sögu- skoðunina rikir engin eining. Því er það rétt hjá Neil Jordan þegar hann segir að engu máli heföi skipti hvers slags mynd Michael Collins hefði orðið, efni hennar hefði alltaf valdið hatrömmum deilum.57 Megininntak persónusköpunar í mynd- mni byggist að vísu á þeirri ósanngjörnu túlkun að Collins sé hetjan og de Valera hinn fyrirlitlegi pólitíkus. Þá sýn hlýtur sagnfræðin að eiga erfitt með að fýrirgefa Jordan.58 Þrátt fýrir alla fyrirvara voru sagnfræð- ingar því flestir þokkalega ánægðir með myndina. Það átti meira að segja við um menn eins og David Fitzpatrick (en þó ekki Paul Bew eða Austen Morgan) sem sagði hana verða flestum saklaus afþrey- >ng: „Þessi mynd er hvorki góð né óhlutdræg sagnfræði en það er ólíklegt að hún veki hjá nokkrum manni þörf til að brenna niður byggingu eða skjóta lögreglumann."5''Jafnvel Kevin Myers sem upphaflega fór hamförum gegn myndinni og mótmælti því óspart að Michael Collins væri þannig tekinn í dýrðlingatölu varð að viðurkenna eftir að hafa séð myndina að lítil hætta væri á að hún yki fylgi IRA og jafnframt að hún væri ákaflega spennandi og vel gerð.“ Niðurlag Voru þá allar deilurnar moldviðri út af engu? Er Neil Jordan ekki sekur um neinn glæp eftir allt saman? Líklega ekki. Þó má ekki horfa framhjá þeirri stað- reynd að Michael Collins er umdeild sýn á umdeilda atburði sem hafa beina skirskot- un til nútimans og jafnvel þótt ekki sé hægt að búa til kvikmynd án söguhetju sem áhorfendur geta haft samúð með er sú krafa á hinn bóginn réttmæt, sökum þess andrúmslofts sem ríkir á Norður-Ir- . landi, að menn fari varlega í að afla hryðjuverkamönnum samúðar. Hvort Michacl Collins gerir það er annað mál og sennilega ómögulegt að mæla svo mark sé á takandi. Hitt ætti að vera að Ijóst að kvikmyndagerðarmaður getur ekki skák- að í því skjóli að hann sé einungis lista- maður, óháður kröfum um sagnfræðileg vinnubrögð, því þegar hann tekur sér fýr- ir hendur að búa til sögulega kvikmynd hlýtur hann að þurfa að bera virðingu fýrir fortíðinni og þeirri vinnu sem sagn- fræðingar hafa lagt í til að bera hana skammlaust á borð. Um okkur sagnfræðingana má segja að jafnvel þótt við látum hjá líða að tileinka okkur nýja tækni við miðlun fræðilegs efnis verðum við í það minnsta að vekja máls á þvi þegar aðrir fara rangt með enda er það rétt sem Karsten Fledelius hefur bent á að ábendingar sagnfræðinga þurfa ekki endilega að koma niður á „dramat- ískri spennu“ verks. Sagnfræðingar þurfa að vera fúsir til að veita ráðgjöf við gerð kvikmynda en þeir þurfa líka að vera á varðbergi gagnvart þeim verkum sem þeg- ar hafa litið dagsins ljós: „Sagnfræðingar verða að þekkja sinn vitjunartíma vilji þeir hafa áhrif á það hvernig uppvaxandi kyn- slóðir skynja söguna. Þeir verða að sporna við öllu ruglinu, fordómunum og þeirri misnotkun sögunnar sem á sér stað ...“6I Einhver verður að takast það á hendur að benda fólki á rangfærslurnar og þótt það „eftirlitsstarf1 sé sjálfsagt fremur vanþakk- látt mega sagnfræðingar ekki hika við að lyfta penna sínum þegar svo ber við. Hlut- verk sagnffæðingsins er þrátt fýrir allt upp- fræðsla og það hlýtur þess vegna að teljast ein af frumskyldum hans nú til dags að hafa auga með áhrifamesta fræðslumiðli samtímans. Þetta þarf ekki endilega að verða þrautaganga því við hljótum í og með að fagna því tækifæri að fa að sjá við- fangsefni okkar fönguð á hvíta tjaldinu, holdi klædd og einhvern veginn raunveru- legri fýrir vikið.62 Tilvísanir ^ »Að segja sögu í sjónvarpi. Hringborðsumræður um sagnfræði og sjónræna miðla.“ Nýsasa 5 (1991), bls. 82-83. - ..Sagnfræðingar veröa að þekkja sinn vitjunartíma ..." Rætt við Karsten Fledelius um kvikmyndir og sagnfræði. Ný Saga 4 (1990), bls. 60. 3 Ég ræddi á sínum tíma um gerð myndarinnar í stuttri grein, sjá Davíð Logi Sig- urðsson, „Frelsishetjan Collins.“ Stúdcnlablaðið 6. tbl. september 1995. Aðrar þjóðir horfa kannski á myndina með minni hluttekningu og um leið af niinni áhuga. Myndin íekk misjafna dóma í Bandaríkjunum. Gagnrýnendur voru sammála um að eitthvað bjátaði á en voru ekki alveg vissir um hvaö það var. Newsweek sagöi eitthvað skringilega ópersónulegt við myndina og að stórleikur Liams Ncesons dygði ekki til. Sbr. Joe Carroll, „Conflict flaws Collins film, say critics.“ Thc IrishTimes 19. október 1996. ^ Sjá Gary Gunning, „Michael Collins.“ Manttlíf 14:7 (1997). Ekki veit ég við hvaða heimildir Gunning studdist en ég hef grun um að þaö hafi verið bókTim Pats Coogan, Michael Collins.A Biography (London, 1990). Hún hefur selst í bílförmum á síðustu árum. 6 Vissulega olli Þjóð í hlekkjum hugatfarsins (1993) miklu fjaðrafoki á sínum tíma sem synir að myndræn framsetning á íslandssögunni getur kallað á sterk viðbrögð. ^ ..Sleepless nights before dream comes true.“ Irish News 19. september 1996.- Einnig Neiljordan, Michael Collins. Fihn Diary and Scrccnplay (London, 1996), bls. 1-7. ** ^inn aðstoðarmanna Collins í myndinni er leikinn af írska leikaranum Brendan Gleeson en hann lék sjálfur Collins í sjónvarpsmyndinni TheTreaty (1991) sem fjallar um samningaviðræður íra og Breta árið 1921 og stofnun írska fríríkisins. Flestir leikaranna í Michacl Collins fengu prýðisdóma fyrir leik sinn, sérstaklega þeir Neeson og Rea en Julia Roberts var oft nefnd sem akkilesarhæll myndarinnar. 9 Fyrst átti leikstjórinn Michael Cimino (Thc Deer Huntcr, Heavcn’s Gatc) að kvik- mynda handritið en síðar var Kevin Costner orðaður við verkið, svona a lá Mel Gibson og Bravcheart. 10 Sjá „Fact and film unite in a dangerous romance.“ Thc Daily Telegraph 14. október 1996.- Eoghan Harris, „Whitewashing green gloss overjordans distortions.“ SundayTimes 20. október 1996.- Neil Jordan, „Tally Ho! Mr Harris.44 The Irish Times 23. október 1996. - Eoghan Harris, „Tally ho: not so funny, Mr Jordan.44 The Irislt Timcs 26. október 1996.1 þessum greinum gerðu þeir felagar lítið úr handrit- um hvors annars og reyndar yfirhöfuð úr persónu hvors annars. 11 Hér má benda á nokkur góð yfirlitsrit: F.S.L. Lyons, Ireland since the Famine (Dublin, 1971).- F.S.L. Lyons, Culture andAnarclty in Ircland 1890-1939 (Oxford, 1979).- J.J. Lee, Ireland 1912—1985: Politics attd Society (Cambridge, 1989).— R.F. Foster, Modern Ircland 1600-1972 (London, 1988).-Tom Garvin, Nationalist Revolution- aries in Ireland 1858-1928 (Oxford, 1987). 12 Um samningaviðræðurnar 1921 er sennilega enn best að vísa á verk Longfords lá- varðar (Thomas Pakenham), Peace by Ordeal (London, 1935). 13 Arthur Griffith, sá er stofnaði Sinn Fcin 1908, var opinber leiðtogi samninganefiidar- innar en Collins var defacto þungaviktarmaðurinn í hópnum. Leiðtogi þjóðernissinna Eamon deValera sat ekki í samninganefridinni og hefúr verið talið að honum hafi orðið ljóst hvers konar samningi mátti búast við og af því að hann vissi að harðlínumenn myndu ekki sætta sig við þannig samning sendi hann Collins í sinn stað. Pannig komst hann sjálfur hjá því að taka á sig óvinsældir heima fyrir sem óhjákvæmilega fýlgdu því SAGNIR 65
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Sagnir

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.