Sagnir - 01.06.1997, Síða 69

Sagnir - 01.06.1997, Síða 69
Monika Magnúsdóttir Hnípin kona í vanda Hugleiðingar um mæður átjándu aldar Hinn mikli ungbarnadauði á átjándu öld hefur orðið mörgum frœðimanninum tilefni til rannsókna á síðasta áratugi. Niðurstöð- ur þessara rannsókna eru allar á einn veg: Brjósteldisleysi er meg- inorsök ungbarnadauðans. Orsakir og afleiðingar hans hafa þó verið reifaðar á margvíslegan hátt. Konan sjálf kemur einkennilega lítið við sögu, er þó líkami hennarforsenda brjóstamjólkurinnar. Uinræða fræðimanna um brjóstagjöf hefur verið á þann veg að talið er sjálf- gefið að konan gæfi bijóst á 18. öld. Svo Þarf þó alls ekki að vera. Hér verður reynt að varpa ljósi á nokkur þau skil- yrði sem urðu að vera fyrir hendi, svo atjandu aldar konan gæti tekist á við það hlutverk sem náttúran hafði úthlut- að henni. Efnistök eru réttlætanleg vegna þeirra sanninda að þrátt fyrir breytta siði og venjur, hefur líffærastarf- semi konunnar lítið breyst. Barnalán Samkvæmt manntalinu 1703 voru Islend- ingar rúmlega 50 þúsund sálir. Konur voru í meirihluta, þar af voru aðeins 34,1% kvenna á aldrinum 20-49 ára gift- ar.1 Lágt giftingarhlutfall var einkennandi ásamt háum giftingaraldri en mikilli frjó- semi. betta túlkar Loftur Guttormsson á eftirfarandi hátt:. hjá íslenskri meðal- guddu hefur bil milli fæðinga verið til muna styttra [en hjá kynsystur hennar í nágrannalöndunum] enda yfirleitt ekki fyrir að fara brjóstagjöf til að draga úr getnaðarlíkum."2 Hin islenska „meðalgudda" eignaðist því ótæpilega mörg börn. Dæmi eru um að barnahópurinn hafi verið stór, allt að tíu til fimmtán stykki. Loftur tekur einnig dæmi af Ingveldi Ogmundsdóttur, fæddri 1709, sem á tímabilinu 1747—1759, eða á tólf árum eignaðist ellefu börn. Skemmsti tími milli barna var tólf og lengsti átján mánuðir. Hann telur alveg fráleitt að slík dæmi hafi verið algeng, en telur þau þó „markverð vegna þess að tilvist þeirra væri óhugsandi i bijósteldissamfélagi."3 ÖIl umfjöllun um þetta efni er erfið. Konunni er annars vegar legið á hálsi fyr- ir að hafa með brjósteldisleysi vanrækt eldi barna sinna og hins vegar er þeirri sömu konu álasað fyrir að hafa með því sama brjósteldisleysi átt þessi börn. I mörgum rannsóknanna er athyglinni beint að brjósteldi sem getnaðarvörn og vísað i nútimarannsóknir því til rökstuðn- ings. Lengi má deila um þær kenningar, en konur hafa fljótt gert sér ljóst að brjóstagjöf er ekki getnaðarvörn. Konan hefur getað dregið þær ályktanir út frá at- ferli dýranna, hún vissi að kýrin mjólkaði þar til hún var komin fast að burði. Fyrir hönd kvenna fýrri alda er þessum kenn- ingum alfarið hafnað þar sem þær hafa „Konunni er annars vegar legið á hálsi fyrir að hafa með brjósteldisleysi van- rækt eldi barna sinna og hins vegar er þeirri sömu konu álasað fyrir að hafa með því sama brjósteldis- leysi átt þessi börn." I sparijbtunum. Fjölskyldttn á Steinsstöðum ÍTungusveit í Skagafirdi árið 1898. A 18. öld cm dcvini um að bariialiópurinn hafi verið stór, allt að tíu til fimmtán stykki. SAGNIR 67
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132

x

Sagnir

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.