Sagnir - 01.06.1997, Síða 71

Sumamótt cftir Gunnlaug Sclicving. / aldagömlu Ixendaþjóðfélagi var kýrin mœlistika á auðlegð einstaklingsins og afurðir hennar liafa vissulega verið tákn um velsæld. Því
var sjálfgefið að móðirgripi til kúamjólkurinnar þcgar móðurmjólkina þraut. — Listasafn Islands.
Miklu skiptir að aðbúnaður beggja sé sem
ntestur og bestur og þeim séu sköpuð
skilyrði svo að vel geti til tekist. En hver
yar aðbúnaður móður og barns á 18. öld?
I stuttu máli sagt getum við fullyrt að lík-
antlegur og andlegur aðbúnaður þeirra
hafi verið slæmur. Fræðintenn telja að
konur hafi getað gefið brjóst þrátt fyrir
vinnuhörku og slæman aðbúnað.Vissu-
lega má telja víst að líkami konu framleiði
mjólk eftir barnsburð. Hins vegar er það
magn mjólkurinnar, sem ræður því hvort
feðueftirspurn barnsins er fullnægt.
Vannærð kona framleiðir minna magn
mjolkur og einnig hafa allir sjúkdóntar
ahrif þar á. Ef mjólkurmagn móður er
ekki fullnægjandi, grípur hún eðlilega til
annarra fæðutegunda og hlýtur það að
vera háð því framboði, sent best gerist á
hverjunt stað og tínia.
En jafnvel þótt ntjólkin fljóti í réttu
ntagni er ýmislegt sem borið getur að við
hrjóstagjöfma. Sjúkdóntar ná einnig til
h^jóstanna, þeir geta stafað af ýmsum or-
sökum, s.s. af sýkingum og einnig því að
barn vill ekki eða getur ekki sogið. Fyrr á
öldum gátu sjúkdómar þessir birst á
skelfilegan hátt:
... það ber við, að sprungan [á geir-
vörtu] dýpkar svo, að vartan hangir að
eins á taugum við sjálft brjóstið, og vilj-
að hefur það til, að vartan hefur alveg
losnað og dottið frá brjóstinu ... og sjer
í lagi er liœtt við henni [brjóstabólgu] sé
eitthvað að geirvörtunni, t.a.m. sprunga
eða fleiður eða skinnleysi ... langoptast
grefur í henni og aukast þá bæði
verkirnir og eymslin; gröpturinn leitar
út ... fer venjulega gat á bólguna ...
detta þá opt mörg smágöt á bijóstið, og
ýlir þar út gröptur.12
Þegar sjúkdómar lýstu sér á þennan hátt
eða svipaðan var konunni ráðlagt að taka
barnið af bijóstinu, þar sem mjólkin gæti
blandast grefti og blóði og verið barninu
hættuleg. Læknisráð við þessum meinum
var helst að binda handleggina upp að
líkamanum til að hindra hreyfingu
brjóstkirtilsins, volgur vatns- eða gijóna-
bakstur og best var að inntaka eitthvað
búkhreinsandi meðal. Orsökin fyrir
bólgunni var m.a. talin stafa af kulda sem
kemur að bijóstunum um stálmunartím-
ann, þ.e. þegar mjólkin er að myndast á
fyrstu döguni eftir fæðingu, eða að fötin
þrengja að þeim. Rík áhersla var lögð á
að föt ntættu ekki þrengja að brjóstun-
um, hvorki á meðgöngutíma né eftir
fæðingu, þau gátu sært geirvörturnar og
skyldi þá strax venja barnið af brjóst-
inu.13
Barnaeldi
Ýmsar aðstæður móður og barns hafa
verið reifaðar hér að framan og rök færð
fýrir erfiðleikum við brjóstagjöf. Niður-
stöður rannsókna fræðimanna sýna að
ntæður gáfu ekki brjóst nema í undan-
tekningatilfellum. Þó eru heimildir um
barnaeldið á tímabilinu óljósar og jafnvel
SAGNIR 69