Sagnir - 01.06.1997, Page 76

Sagnir - 01.06.1997, Page 76
Svartidauði á íslandi í marsmánuði 1997 stóð Félag sagnfræði- nema fyrir ráðstefnu um plágur þær sem herjuðu á Islandi á 15. öld. Þær hafa lengi verið eitt helsta deiluefni sagnfræðinga jafnt sem annarra fræðimanna á Islandi. Um fátt eru menn samnrála, hvort sem það er eðli sjúkdómsins, virkni hans eða eftirköst. UmQöllun um áhrif farsótta á íslenska miðaldasamfélagið er kjörið tækifæri fyrir fræðimenn úr ólíkum greinum til að bera saman bækur sínar. Nauðsynlegt er að kynna sér ýmis atriði úr dýra-, læknis- og faraldsfræði til að geta sett fram tilgátur um mannfall af völdum pestanna sem herjuðu hér á fimmtándu öld. Því var leitast við að fá sérfræðinga úr sem flest- um áttum á ráðstefnuna. Fjölmörgum spurningum varðandi þetta efni er ósvarað. Var þetta önnur mynd þeirrar plágu sem geisaði í Evrópu, það er að segja lungnapest eins og Qöl- tnargir íslenskir fræðimenn hafa haldið fram? Eða var þetta ef til vill allt önnur drepsótt en sú sem nefnd hefur verið svartidauði: skæð inflúensa, taugaveiki eða jafnvel bólusótt? Nú á allra síðustu árum hafa nokkrir fræðimenn haldið því fram að hér hafi einfaldlega verið á ferðinni kýlapest - sú tegund pestarinnar sem strá- felldi Evrópubúa á miðri fjórtándu öld. A meginlandi Evrópu var svartidauði faraldur sem einkum barst í menn frá flóm nagdýra, er þá sérstaklega bent á svartrottuna sem hýsil í því sambandi. Nú efast margir um tilvist rotta á Islandi á miðöldum og því vakna spurningar um sérstöðu þeirrar plágu sem hér geisaði.Var mögulegt að pestin hafi borist með flóm músa sem sannanlega voru til staðar? Hver er erfðafræðilegur rnunur á rottum og músum? Er ennfremur hugsanlegt að mannaflær hafi getað borið bakteríuna á milli einstaklinga? Ef ekki - hvað gerir rottuflærnar svo sérstakar í því sambandi? Er plágan sem slík ef til vill sönnun þess að hér voru rottur og er hægt að útiloka að þær hafi öðru hvoru borist til landsins með erlendunr kaupskipum rétt eins og enn þann dag í dag? Frá sjónarhóli fólksíjöldafræðinnar er athyglisvert að velta því fýrir sér hvernig og hve. lengi íbúatalan var að ná fyrri Plágan heijar á íbúa Napólí. stærð. Hafði plágan og mikið mannfall af hennar völdum þau áhrif að þeir sem eft- ir voru höfðu nreira til að spila úr og því haft ráð á að eignast mörg börn? Eða var sjúkdónrurinn alvarlegur afturkippur á þá fólksfjölgun sem staðið hafði yfir, hugsan- lega linnulítið frá landnánri? Hindraði hann þannig að hér nryndaðist sú mann- þröng sem oft er litið á sem frumforsendu nývæðingar? Hér á eftir eru birt framlög einstakra fýrirlesara. Flest eru þau lítið breytt frá því þau voru flutt á ráðstefnunni en í einstök- unr tilvikunr hefur verið bætt við erind- in. Einnig er birt samantekt úr unrræðunr sem fóru franr eftir að fyrirlestrunr lauk. Aðstandendur ráðstefnunnar vilja konra á framfæri þakklæti til fyrirlesara senr allir voru reiðubúnir til að leggja á sig nrikla vinnu við undirbúning fyrirlestra og greina. Sérstaklega viljum við þakka Har- aldi Brienr veitta aðstoð. Agúst Hauksson og Pétur Hrafn Arnason 74 SAGNIR
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Sagnir

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.