Sagnir - 01.06.1997, Page 114

Sagnir - 01.06.1997, Page 114
SVARTIDAUÐI Á ÍSLANDI - Plágurnar 1402 og 1495 stinga." Benedictow réðst harkalega að Jóni Steffenesen fyrir að þýða þetta orð „stingi" senr brjóstverkur. Eg skoðaði ná- kvæmlega fmnanleg dænri um orðið stingi og þar kemur í ljós að hægt er að ákveða hverslags verkur stingi er, það er að segja verkur í brjóstholi. Þetta er miklu betri heimild um sjúkdómseinkenni sóttarinnar en er til um pláguna á Islandi. Haraldur Briem: Þetta er örugglega rétt að menn hafi fengið lungnabólgu sem er mjög algengur fylgikvilli hvort heldur kýlapestar eða hreinnar blóðsýklunar án kýlasóttar. Það er hins vegar ekki forsenda fyrir því að sjúkdómurinn breiðist út að mínu viti. Þegar menn fá sína lungnasýk- ingu þá fá þeir sting fyrir bijóstið, þeir fá brjósthimnubólgu, blóðspýju og deyja yfirleitt innan sólarhrings. En það segir ekkert til um það hvort farsóttin breiðist út sem lungnapest. Hclgi Sktili Kjartansson: Lungnapestar- kenningjóns StefFensens gerir ráð fyrir smitferju.Jón gengur út frá því alla tíð að það þurfi smitferju og hans hugmynd er að smitið varðveitist í fótunr eða tuskum. Hann var ekki óvitandi unr þennan ann- rnarka. Haraldur Briem: En í fötunum var flóin. Eg satt að segja á erfitt með að ímynda mér að bakterían liggi bara í fötum og geti þá þyrlast upp með þeim hætti að hún valdi lungnasótt. Það er fýrir mér afar óskiljanlegt. Jón Olafur ísberg: Rétt er að taka fram hvernig þessi lungnapestarkenning er til- komin.Jón Steffensen gekk út frá því sem vísu að hér hafi ekki verið rottur. Hann leitaði að skýringu: Hvernig getur þetta gengið án þess að hafa rottur? Hann hafði lesið bók eftir Pollitzer og Meier sem hann átti og eina eintak hennar er geymt í safni hans. I henni voru fræðimenn að rannsaka útbreiðslu plágunnar í Suður- Egyptalandi. Þar kom upp lungnapestar- tilfelli sem dó mjög fljótt út. Þeir veltu vöngum yfir þessu og giskuðu á að lungnapestin gengi ekki í heitu og þurru loftslagi. Þetta er nákvæmlega það sem Gísli nefndi, einhver raunvísindamaður kemur með tillögu og það verður að staðreynd hjá öðrum fræðimanni. Jón Steffensen tók þetta sem staðreynd: Hún þrífst ekki í heitu og þurru loftslagi, hún þrífst vel í köldu og röku loftslagi. Þannig er kenningin tilkomin og hægt er að rekja þetta í skrif- um hjá Jóni og af miðum hans í um- ræddri bók. En eins og Gísli sagði þá er kenningin komin út í hafsauga og til- gangslaust að vera að eltast við rottur lengur. Beina frekar sjónunum að ein- hverju öðru. Haraldur Briem: Eg get nú ekki alveg skilið þessa umræðu með rottuna. Kvikind- ið hefúr ábyggilega verið alls staðar þó hún sé ekki í bókinni góðu hans Gunnars. Hún hlýtur að hafa verið til út um allt og hlýtur að hafa komið til Islands með skipaferðum þó hún hafi ekki náð sér hér á strik. Jón Olafur Isberg: Jón Steffensen gerði ráð fyrir því að hún hefði komið en hafi dáið strax. Karl Skírnisson: Eg vildi gjarnan taka þátt í að kveða þessa rottuumræðu end- anlega niður. Eg vil leggja á það áherslu að ef við gefum okkur að rottur hafi ver- ið hér á miðöldum og fram undir 1750, þá hefðu bein af þeim fundist í öllum þeim öskuhaugum sem fornleifafræðing- ar hafa verið að grafa í. Þær hafa ekki fundist og það er í mínum huga sönnun fyrir því að þær hafa verið mjög sjaldgæf- ar þó ég taki undir það sem Haraldur sagði að þær gætu hafa komið af og til með skipaferðum. En af líffræðilegum or- sökum hafi þær ekki getað lifað í landinu. Gunnar Karlsson: Eg held að við séum sammála því að kominn sé tími til að ræða um eitthvað annað en rottuna og því var ég í mínu erindi að reyna að færa þetta yfir á rannsóknarfræðilegt og rann- sóknarsögulegt plan. Ef maður segir að lungnapest geti ekki borist svona um landið, þá er þeim mun ósennilegra að sótt geti borist um landið með skepnu sem ferðast ekki yfir ársprænu af sjálfsdáð- um. Hér voru ekki brýr yfir ár. Hér var ekkert farartæki á hjólum. Það er ekki hægt að ferðast með betra farartæki en hrossi. En plágan berst mjög hratt. Maður þarf að vísu að taka mark á Vatns- fjarðarannál, sem Jón Olafur var að hafna hér áðan, til að fá vitneskju um hvenær pláguna bar að landi. En við vitum að hún er komin norður í Eyjafjörð í janúar. Það ferli gengur ekki upp ef við hugsum okkur að hún berist með því að mynda farsótt í rottum. Því næst drepist rott- urnar á hverjum stað og flærnar fara á menn og rnenn- irnir flytja flærnar í næstu sveit. Haraldur Briem: Hvað gera menn með varning þegar skip koma að landi? Er honum ekki dreift um landið? Jafnvel þó ekki séu til hjól á Islandi fýrr en á 19. öld þá var hægt að skipa þessu í koff- ortum sem flærnar leyndust í og eins og Karl nefndi getur mannafló lifað býsna lengi með pestarsýklinum í sér. Eg hef Plágati hetjar á bókagerðarmctm. „Ég satt að segja á erfitt með að ímynda mér að bakterían liggi bara í fötum og geti þá þyrlast upp með þeim hætti að hún valdi lungnasótt. Það er fyrir mér afar óskiljanlegt." Haraldur Briem 112 SAGNIR
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Sagnir

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.