Nýtt Helgafell - 01.07.1957, Blaðsíða 31

SIÐGÆÐÍ ÖG EILlFT LÍF
77
rétt, að þú ert 65 ára, en þú skalt nú samt
trúa því, að þú sért tvítugur, því þá munt
þú leggja þig betur fram''. Einnig er ástæða
til að leggja áherzlu á, að við getum ekki
staðfest, að framtíðin muni bera eitthvað í
skauti sér, á þeim forsendum, að siðferði
manna mundi breytast til hins verra, ef
menn tryðu ekki, að svo muni verða. Það er
augljóst, að höfundur vill ekki halda mönn-
um í falskri von um framhaldslíf á þessum
forsendum einum, þar eð hann telur, að trú-
in á framhaldslíf sé lífsnauðsyn, sem verði
að röknauðsyn. Nú er augljóst, að ef það
er röknauðsyn að gera ráð fyrir eilífu lífi,
byggist staðhæfingin ekki á reynsluþekk-
ingu, þar eð við gætum ekki neitað því, að
við eigum eilíft líf í vændum, án þess að
komast í mótsögn við sjálí okkur. Höfundur
sýnir heldur ekki fram á, að þessu sé svo
háttað, heldur er röksemdafærsla hans
byggð á því, að án framhaldslífs hafi engar
mannlegar athafnir og engin mannleg
reynsla neitt gildi. En er nokkur ástæða til
að segja, að barátta okkar fyrir bættum hag
annarra núlifandi manna og eftirkomend-
anna yrði fánýt blekking, ef ekki er fram-
haldlíf? Mér virðist þetta staðlausir stafir.
Skiptir engu máli hvort ég kvel og myrði,
ef ekki er eilíft líf? Auðvitað skiptir það máli.
Skiptir það okkur engu máli, hvort við lifum í
kvöl og eymd það sem eftir er ævi? Getur
Brynjólfur Bjamarson sagt, að honum væri
alveg sama, hvort dagar hans ótaldir yrðu
kvalafullir eða hamingjuríkir, ef eilífður dauði
biði hans að æviskeiði loknu? Þessu verður
ekki svarað nema á einn veg. Honum stæði
alls ekki á sama um þetta. Nú emm við gædd
ímyndunarafli og skynsemi og getum því
með nokkuð öruggri vissu gert ráð fyrir, að
aðrir menn hafa tilfinningar, bæði þeir sem
nú lifa og næsta kynslóð. Það er því full
ástæða til að taka tillit til þeirra og gera
dvöl þeirra hér, þótt stutt sé, sem ánægju-
ríkasta. Eilífur dauði að lífi loknu breytir
engu um skyldur okkar við náungann. Á
hinn bóginn mætti ef til vill segja, að okkur
beri engin skylda til að vernda líf manna
hér á jörðu, ef þeir flytjast við dauðann á
æðra tilverustig.
Siðgæði og eilíft líf
Sumir heimspekingar hafa haldið því
fram, að gildi sé að nokkru leyti óháð vit-
undarlífi. Brezki heimspekingurinn G. E.
Moore telur t. d. betra, að fagur heim-
ur væri til en ljótur heimur, jafnvel þótt eng-
in skyni gædd vera væri 1 þessum heimum.
I fljótu bragði virðumst við neydd til að
segja, að hinn fagri heimur mundi hafa
meira gildi. Þetta væri þó rangt vegna þess,
að við flytjum hér gildishugtök okkar inn í
þessa heima, en gleymum því, að við úti-
lokuðum þau, er við lýstum þeim í upphafi.
Ef ekki er neitt vitundarlíf, hefur ekkert
gildi. Brynjólfur Bjamaso.n virðist sammála
þessu sjónarmiði, en hann virðist ganga of
langt, er hann gefur í skyn, að ekkert hafi
gildi nema það hafi eilíft gildi. Reynsla, sem
við höfum gleymt, hefur ekkert gildi nú, en
Brynjólfur virðist álíta, að þetta merki, að
hún hafi aldrei haft neitt gildi. Hér virðist
mér vera um rugling á hugtökum að ræða.
Ef eitthvað hefur gildi nú, er augljóst, að
það mun rétt um alla eilífð, að það hafi haft
gildi nú. Þetta er þó einungis sams konar
eilííð og eilífðargildi allra sannra staðhæf-
inga. Ef það er satt, að ég sit og skrifa nú,
mun það halda áfram að vera satt um alla
eilífð. Á hinn bóginn getum við sagt, að Mona
Lisa sé fögur mynd. Hún er fögur vegna
þeirrar nautnar, sem aðdáendum hennar er
veitt, er þeir horfa á hana. Við segjum þess
vegna, að Mona Lisa hafi gildi sem lista-
verk, þótt við þykjumst vita, að einhvem
tímann muni þetta listaverk hverfa úr heim-
inum. Þetta breytir engu um það, að Mona
Lisa hefur gildi og mun hafa gildi meðan
smekkur manna breytist ekki og málningin
helzt lítt spillt. Á svipaðan hátt getum við
gert ráð fyrir, að líf margra manna, sem nú
eru fallnir í gleymsku og enginn kann nöfn
á, hafi haft gildi, verið hamingjurík og aukið
á harningju annarra. Ef vitundin hverfur úr
veröldinni, hverfur að sjálfsögðu allt gildi