Nýtt Helgafell - 01.07.1957, Blaðsíða 44

90
HELGAFELL
þess, — en mundum við flest ekki heldur
viljct eiga heima annarsstaðar?
Engin tónlist verður góð af því einu að
bera „þjóðlegan" blæ, og með öðrum þjóðum
flestum er blómatími „nationalismans" í tón-
list liðinn hjá. En hér á landi er þessu annan
veg farið. Ymis af hinum yngri tónskáldum
hafa lagt mikla stund á raddsetningar þjóð-
laga, en önnur hafa lagt sig eftir anda
þeirra og eðli, án þess að hirða mjög um
að vinna úr einstökum lögum. Sú leið er
tvímælalaust frjórri og líklegri til heilla, ef
skapandi gáfa er annars vegar.
Hljómsveitartilbrigði við rímnalag eftir
Árna Björnsson er að mörgu leyti vel samið
verk, en formgalli á stefinu sjálfu setur svip
sinn á flest eða öll tilbrigðin og skemmir
verkið í heild.
„Draumur vetrarrjúpunnar", sinfónískur
þáttur um mynd Kjarvals, eftir Sigursvein
D. Kristinsson er einnig byggður á þjóðlaga-
stefi. Það er verk, sem hlýtur að vekja
virðingu þeirra. sem meta vönduð og
samvizkusamleg vinnubrögð, og þó hygg
ég, að það gæti notið sín en betur en varð
að þessu sinni. I skýringu vitnar höfundur til
„vetrarrjúpu þeirrar, sem Kjarval hefir dreg-
ið upp „nákvæmlega eftir forskrift vinar síns,
listaskáldsins góða" — eins og H. K. Laxness
hefir komizt að orði um myndina —", m. ö. o.:
Jónas, Kjarval, Laxness, Sigursveinn. — Er
þetta ekki óþarft lítillæti, að því er varðar
sjálfstætt gildi tónlistarinnar? Verkið sjálft
mundi standa jafngott eftir, þótt þessari ætt-
færslu rjúpunnar væri sleppt með öllu.
Hallgrímur Helgason átti tvö verk á efnis-
skrá hátíðarinnar. „Suita arctica" er flokkur
sex íslenzkra þjóðlaga, sem höfundurinn
hefir búið í „nútímabúning strokhljómsveit-
ar". Búningurinn er helzti íburðarmikill fyrir
þessi einföldu lög og vekur virðingu fyrir
elju og lærdómi höfundar fremur en sanna
hrifningu. Svipað má segja um „Inngangs-
þátt og fúku" fyrir strengjakvartett, sem
samkvæmt skýringu höfundar varð til í frum-
drögum, meðan „sjórinn niðaði sitt eilífa
perpetuum mobile í C-dúr, og fuglarnir
sungu fjölskrúðugar yfirraddir, vanstilltum
krómatískum kór".
Sá sem aflasælastur hefir orðið á miðum
hinnar þjóðlegu tónerfðar af þeim tónskáld-
um, sem hér um ræðir, er vafalítið Jón
Nordal. Hann hefir látið einstök þjóðlög
eiga sig að mestu eða öllu, en honum hefur
tekizt að verulegu leyti að handsama anda
þeirra og blæ og samhæfa lýtalausri tón-
smíðatækni í nútímastíl í ágætu verki, þar
sem er „Sinfonietta seriosa". Þetta er að
dómi þess, er þessar línur ritar, athyglis-
verðasta verk hátíðarinnar, þaulhugsað og
unnið, hugmyndarík og á margan hátt glæsí-
leg tónsmíð, sem mundi vinna mjög á við
nánari kynni. Verkið var áður flutt undir
nafninu „Bjarkamál" á tónleikum, sem
haldnir voru fyrir Friðrik Danakonung í
fyrra, og naut sín þá engu síður en nú.
I stíl nýja tímans voru einnig verk yngstu
tónskáldanna: Sónata fyrir óbó og klarinett,
samin 1954, eftir Magnús Bl. Jóhannesson,
skýrt og vel samið verk innan þeirra þröngu
takmarka, sem þessi hljóðfæraskipun setur,
og Tríó fyrir blásara, „tólftónverk", eftir Leif
Þórarinsson. Hið svonefnda „tólftónamúsik"
ryður sér nú allmjög til rúms víða um heim,
en mjög eru deildar meiningar um ágæti
hennar. Ef til vill er þetta „það, sem koma
skal", en undirritaður verður að játa vcm-
getu sína til að meta þetta verk eftir ekki
nánari kynni.
Á hátíðinni komu fram margir ágætustu
einsöngvarar og einleikarar okkar, sem of
langt yrði upp að telja, þrír kórar, strengja-
kvartett Björns Ólafssonar og loks Sinfóníu-
hlómsveit Islands undir stjóm Olavs Kiel-
lands. Allir þessir aðilar höfðu leyst af hendi
mikið og gott starf við undirbúning tónleik-
anna, enda var flutningur þeirra mjög vel
heppnaður og fyllilega sambærilegur við
það, sem bezt gerist á samskonar hátíðum
erlendis. Um allar framkvæmdir hvíldi hiti
og þungi dagsins á stjórn Tónskáldafélags
Islands, og þá fyrst og fremst á framkvæmda-
stjóra hátíðarinnar, Skúla Halldórssyni tón-