Nýtt Helgafell - 01.07.1957, Blaðsíða 50

96
HELGAFELL
og Borgia í þjóðsögunni, boðið hinum ofurmenn-
unum, keppinautum sínum, til veizlu og látið
byrla þeim eitur undir borðum? . . .
Helgafell hefir áður birt smákafla úr sjálfs-
ævisögu Arthurs Köstlers, The Invisible
Writing. Eftirfarandi kafli lýtur að ástand-
inu í Sovétríkjunum 1932—3, en Köstler
dvaldi þá þar í landi.
Á máli hins opinbera var ekkert hallæri. Það
var einungis nefnt í dulbúnum athugasemdum
um „erfiðleika á vígstöðvum samyrkjufram-
kvæmdarinnar“. Trudnesty — erfiðleikar — er
eitthvert algengasta orð á Sovét-mállýzku, það
er til þess haft að gera sem minnst úr hverskon-
ar hörmungum, þó að afrek séu aftur á móti ýkt
úr öllu hófi. Sovétborgarinn skilur t. d. undir eins
að „stórkostlegur sigur byltingaraflanna í Bret-
landi“ muni þýða, að Kommúnistaflokkur Bret-
lands hafi aukið atkvæðamagn sitt um svo sem
hálft prósent, en „vissir erfiðleikar í sambandi
við heilbrigðisástandið í Birobidjan“, þýði aftur
á móti að kólera geisi í því fylki.
í vor sem leið birtist í Stúdentablaðinu
viðtal við ungverskan stúdent, sem stundar
nám hér við Háskólann. Leyfir Helgafell
sér að birta eftirfarandi kafla úr viðtalinu.
1951 lauk ég námi í [tekniskum skóla]. Þá
fékk ég styrk til þess að fara til Leningrad og
læra námuverkfræði við háskólann þar. Eg var
sem sagt fyrirmyndarunglingur, einn af 2000 sér-
staklega útvöldum Ungverjum, sem sendir voru
á skóla í Sovétríkjunum. í Leningrad einni vor-
um við 300 landar. Ætlunin var að ala okkur vel
og vandlega upp í sjálfu móðurríkinu, svo að við
snerum allir heim þægir og ötulir kadarar. Flest-
ir Ungverjanna lögðu stund á pólitísk fræði í
samræmi við það.
Ég naut afbragðskennslu, enda mun skóli þessi
í fremstu röð í ýmsum greinum austan tjalds
a. m. k.
Aftur á móti voru skyldufögin manni fjötur um
fót. Mér þótti meira en lítið undarlegt, svo að
ekki sé meira sagt, að þurfa að eyða 4 misser-
um til þess að læra pólitíska hagfræði og öðrum
4 handa M-L, en hvorug þessara greina snerti
námsgrein mína hið minnsta, heldur tafði bein-
línis námið. T. d. var mun ríkari áherzla lögð á
M-L en stærðfræði; þannig að lélegur prófárang-
ur í þeim fræðum dró heildareinkunn meira nið-
ur en hliðstæð frammistaða í stærðfræði. Frá-
drátturinn var meiri. Þannig var þetta líka orð-
ið heima, svo að ég var nærri fallinn á stúdents-
prófi vegna lágrar einkunnar í M-L, þrátt fyrir
góða útkomu í öðrum greinum. í Ungverjalandi
sleppur enginn undan þessum fræðum; eftir lang-
an vinnudag urðu verkamenn, jafnt ungir sem
gamlir, að sækja alls konar námskeið fram eftir
öllum kvöldum.
Þá má ekki gleyma einni skyldunámsgreininni
i Leningrad, en það var hermennskuþjálfunin og
hernaðarlist. Meðan á skólaárinu stóð, var heill
átta stunda dagur í hverri viku tekinn í hernað-
arkennslu, og urðum við alls að ljúka 8 prófum
í þeirri göfugu grein. Af sumarleyfi okkar var
svo klipinn heill mánuður, sem við urðum að
eyða við raunhæfa hernaðarfræði í herbúðum.
í augum Rússa var allt þetta skyldunám orð-
inn sjálfsagður hlutur eftir 35 ára ríkisuppeldi.
Maður fer á fætur, þegar sólin kemur upp, og
maður hlýðir skipunum ríkisins án gagnrýni. Um
annað er ekki að ræða. Ég hélt fyrst, að fólkið
væri ánægt með þetta, engum virtist mislíka
r.eitt. Það var ekki fyrr en 1953, að glöggt kom í
Ijós, að þetta voru tóm hræðslugæði. Þá fór nokk-
uð að bera á óánægju, enda var það ár mikilla
breytinga. Fyrir þann tíma var ekki minnzt á
útlenda fræðimenn í námsbókum. Allar uppfinn-
ingar voru rússneskar, öll vísindi áttu uppruna
sinn að rekja til Rússlands. Þetta er varla hægt
að kalla patríótisma, heldur var það eitthvað eitt-
hvað miklu meira, e. k. manía. Okkur Ungverj-
unum fannst rússnesk háskólaæska gersamlega
gagnrýnislaus gagnvart námsbókunum. Hún
gleypti við öllu, hinum furðulegustu firrum trúði
hún að fullu. Allt rússneskt var satt og gott og
rétt; allt annað var rangt. Hin austur-evrópsku
ríkin fengu ekki einu sinni að jóta sannmælis í
þeim efnum, sem þau höfðu skarað fram úr.
Satt að segja litu Rússar niður á okkur fyrir
vestan sig; við vorum hálfgildings barbarar í
þeirra augum. Þeir voru aldir upp við hið nýja
kerfi og voru bara að hjálpa okkur nýliðunum
að stíga fyrstu skrefin í áttina til sannrar menn-
ingar.
Komsomol, æskulýðsfylkingin, skipulagði alla
„félagsstarfsemi" innan skólans. Það var eina fé-
lagið, sem leyfi hafði til að starfa þar. Einn flokk-
ur — eitt félag — annað kom ekki til mála, enda
datt engum annað í hug. Þannig skyldi það vera
samkvæmt lögmálinu, þannig var það líka, og
þá var allt klappað og klárt. Ekki fá allir að
gerast félagar í Komsomol, og hinir útskúfuðu
verða e. k. „týndir menn“.