Nýtt Helgafell - 01.07.1957, Blaðsíða 32

78
HELGAFELL
með allri reynslu, en þótt við gerum ráð fyr-
ir þessu, vitum við mætavel, að fyrir miklu
er að þerjast, sumt hefur gildi og annað ekki,
og þegar höfundur kastar fram þeirri spurn-
ingu, hvort nokkur sé svo nægjusamur, að
hann sé ánægður með að lifa 60-90 ár, get-
ur svarið við þeirri spurningu engu breytt
um það, hvort réttlætanlegt sé að gera ráð
fyrir framhaldslífi. Þótt ég sé ekki ánægður
með þau veraldargæði, sem mér eru veitt,
réttlætir slíkt á engan hátt trú mína á það,
að einhvern tímann muni ég eignast mikið
ríkidæmi.
Höfundur gerir ráð fyrir því, að eilíft líf
þurfi að vera ákveðins eðlis, ef það á að
réttlæta þá skoðun okkar, að máli skipti,
hvernig við breytum og hvers við njótum.
Ef eilíft líf er hrörnun, getum við enn spurt:
Til hvers er barizt? Skoðun hans er sú, að
við hljótum að gera ráð fyrir þróun í fram-
haldslífi, þannig að gildi þess aukist, að við
getum ekki gert ráð fyrir, að svo verði ekki?
Hvers vegna getum við það ekki? Mér finnst
ekkert óhugsandi við þetta. Það er ekki
ómögulegt, að líf mannsins hrömi, skyn-
semi okkar sljóvgist. Þetta gæti meira að
segja orðið af okkar eigin völdum. Er ekki
hugsanlegt, að við leysum úr læðingi geisla,
sem leiddu til þess, að í heiminn fæddust
eintómir hálfvitar? Þetta mundi sennilega
leiða til þess, að Marxistar yrðu að endur-
skoða kenningu sína um söguþróun að ein-
hverju leyti. Það er oskynsamleg bjartsýni
að telja, að hlutirnir séu góðir einungis
vegna þess að framtíðin ber þá í skauti sér.
Ef hið stéttlausa ríki kommúnismans hefur
gildi, er gildi þess ekki fólgið í því, að það
hlýtur að komast á, heldur er réttlætanlegt
að stuðla að því, að svo verði, ef líf í slíku
ríki verður hamingjuríkara. Ef einhver segir
við íhaldsmann „þú átt að gerast kommún-
isti vegna þess, að kommúnisminn mun sigra
í heiminum", eru þetta veigalítil rök. Ástæð-
an fyrir þessu er sú, að íhaldsmaðurinn get-
ur sagt: „Vel má vera, að þú hafir rétt að
mæla, er þú segir, að kommúnismi muni
komast á í heiminum, en ég mun þó reyna
að halda í kapítalismann meðan ég get,
þar eð ég tel hann ákjósanlegri." Hvers
vegna skyldi hið óumflýjanlega vera gott?
Ég veit, að dauði minn er óumflýjanlegur,
en þó tel ég mér ekki bera neina skyldu til
að flýta komu hans. Við höfum ekki ástæðu
til að ætla, að allar breytingar hljóti að verða
til batnaðar, og er því engin bein ástæða til
að telja, að framhaldslíf geti ekki átt sér stað
nema sem þróun.
Ef einhver segði við mig, „hvers vegna
skyldi ég ekki kvelja og myrða, þar eð ég
mun deyja og vitund mín slokkna?", mundi
mér ekki finnast hann mæla óskynsamlega.
Ég mundi á hinn bóginn telja hann siðlaus-
an mann. Sem betur fer hugsa ekki margir
á þennan veg, og ekki virðist réttlætanlegt
að telja, að ástæðan fyrir því sé ætíð sú,
að þeir hafi ekki gert sér grein fyrir því,
hvað eilífur dauði merkir. Sannleikurinn er
sá, að rnerrn eru ekki alltaf að hugsa um
dauðann, og ekki er nokkur ástæða til að
áfellast þá fyrir það. Margs er að njóta í líf-
inu, og jafnvel þeir, sem engir hamingju-
menn eru, lifa oftast í von um, að úr rætist,
og svipta sig því ekki lífi.
Við verðum að gera ráð fyrir tilvist efnisins
í einhverri mynd, ef við eigum að geta gert
skynsamlega grein fyrir þekkingu okkar og
reynslu. I þessu efni virðumst við Brynjólfur
Bjarnason á eitt sáttir. Hins vegar neita ég
því afdráttarlaust, að hver sá, sem ekki trúir
á annað líf, hljóti að komast að þeirri nið-
urstöðu, að engu máli skipti, hvemig hann
breyti, að ekkert hafi gildi. Staðhæfingamar
„líf mitt hefur gildi" og „líf mitt er ekki eilíft"
geta báðar verið sannar. Mér finnst þetta
nokkuð augljóst, og hef ég í þessari grein
reynt að færa nokkur rök máli mínu til
stuðnings. Brynjólfur Bjarnason staðhæfir,
að hver sá sem þannig hugsar afneiti sjálf-
um sér sem siðgæðisveru. Á • þessari stað-
hæfingu byggist öll röksemdafærsla hans,
en hún fellur um sjálfa sig, ef ég hef haft
rök að mæla í þessari grein. Vel má vera,
að örva megi menn til meiri dáða með því
að telja þeim trú um, að þeir eigi eilíft líf