Alþýðuhelgin - 24.12.1949, Side 44

42
JÓLAHELGIN
í gamla
pressu-
salnum
(um 1915).
FYRSTA VÉLKNÚÐA PRESSAN.
Hraðpressan, sem Björn Jónsson
keypti árið 1897, var ný og vönduð,
enda af fullkomnustu gerð, sem þá
þekktist, smíðuð í Englandi. í sam-
bandi við þessa nýju hraðpressu
var settur steinolíumótor, sem sneri
henni með „nokkurs konar gufuafli
í stað handafls“, eins og í blaðinu
segir. Mótor þessi var 1 hestafl.
Hann var í miðjum prent-„salnum“
og vildi stundum verða slæmt loft-
ið, þegar reyknum sló ofan í hann
og inn í prentsmiðjuna. En það var
ekki verið að fárast yfir smámun-
um í þá daga. Lærlingarnir lögðu í
ofnana, hreinsuðu lampana, sópuðu
gólfin og gerðu margt fleira, sem
drengir myndu nú gretta sig yfir.
Og þeir áttu að hafa lokið þessu
öllu, þegar prentararnir komu í
vinnuna. Vinnan hófst klukkan 7
að morgni. Þá var engin miskunn
hjá Magnúsi. Flestir prentararnir
unnu akkorðsvinnu og tíminn var
peningar.
Fyrir gat það komið á þessum
árum, engu síður en nú, að karlana
langaði til að lyfta sér upp. Þá voru
strákarnir sendir út til Gunnars-
Þorbjarnarsonar eftir einni flösku af-
brennivíni. Einokun var engin á
brennivíninu í þá daga; þurfti ekki
annað en að bregða sér með aura í
næstu verzlun. Flöskuna höfðu
karlarnir hjá sér í liorninu fram
að þeim tíma er vinna hætti. Sumir
voru þó svo bráðlátir, að þeir voru
búnir að „afmeyja" áður en vinnu-
tímanum var lokið. Helzt var þetta.
á laugnrdögum, enda ekki á marg-
an hátt hægt að gera sér dagamun,
skemmtanalíf borgarinnar fábreytt-
ara þá en nú.
Dálítið var Vinnutilhögun lausari
í reipunum framan af en nú er.
Björn Jónsson átti nokkrar kýr og
hafði dálítinn heyskap. Þegar þurrk-
ur var og hey lá úti, gat það komið
fyrir, að allúr mannskapurinn úr
prentsmiðjunni var sendur út að
hjálpa til við heyskapinn og hirða.
Þetta var skemmtileg tilbreytni og
þótti lærlingunum ekkert að því að
bregða sér í heyskapinn frá setjara-
kössunum á sólbjörtum sumardegi.
En harðsperrur höfðu sumir eftir
þessa heyvinnudaga.
Árið 1886 varð Einar prentsmiðju-
eigandi Þórðarson gjaldþroía og
keypti þá Björn Jónsson prent-
smiðju hans, Landsprentsmiðjuna
gömlu, ásamt bókalager og öðru til-
heyrandi, og sámeinaði það fyrir-
tæki sínu. Má því með nokkrum
rétti segja, að ísafoldarprentsmiðja
hafi orðið arftaki annarrar elztu
prentsmiðju landsins, Hr'appseyjar-
prentsmiðju, síðar Leirái'garða-
Beitistaða, Viðeyjar- og Landsprent-
smiðju.
AUSTURSTRÆTI 8.
Hraðpressa ísafoldar var frá ár-
inu 1880 í húsi því við Bankastræti
(nr. 3) er Sigmundur prentari lét
byggja. Síðan kevpti Sigurður
Rristjánsson húsið af Sigmundi og
leigði neðri hæð þess, þar sem prent-
smiðjan hafði verið, Landsbanka
íslands. Var prentsmíðjan þá um hríð
til húsa í barnaskólaliúsinu við
Pósthússtræti, en í 'ársbyrjun 1886
keypti Björn Jónsson húseignina
nr. 8 í Austurstræti, er kölluð var
Lambertsénsbúð. Reif Björn gamla
húsið, sem var á lóðinni, og byggði
hús það, sem enn stendur (aðalhús-
ið). Smíðin gekk fljótt og vel, því
prentsmiðjan var flutt í húsið í júlí-
mánuði 188S. Svo segir í „ísafold“
29. júlí: „ísafoldarprent.smiðja og
afgreiðslustofa er í nýja húsinu
milli Austurvallar og Austurstræt-
is. Þetta töíublað ísafoldar er því
hið fyrsta, sem prentað hefur verið
í Isafoldarhúsinu við Austurstræti“-
Sjálft aðalhúsið er óbreytt frá því
sem það var upphaflega byggt fyr-
ir rúmum 60 árum, en síðar byggði
Björn annað hús vestan við aðal-
húsið. Var það fyrst notað fyrir
fjós og heyhlöðu, en síðar innréttað.
Var þá höfð þar bóka- og pappírs-
sala niðri, en bókbandsstofa og for-
lagsbókageymsla upþi. Einnig
byggði hann skúr austan við húsið:
þar voru prentvélarnar í allmörg
ár, unz reist var viðbótarbygging
sunnan hússins, og vélarnar fluttar
þangað. Þegar er ísafoldarprent-
smiðja var komin á fót, tók hún að
sér margvísléga smáprentun, prent-
aði grafskriftir, eyðublöð, reikninga,
kvittanir o. s. frv. Lítið var að vísu
um slíka prentun þá, móts við það,
sem síðar varð, en stöougt fór þess
konar vinna þó vaxandi. Samt var
hún hvergi nærri nóg, ásamt blað-
inu, til þess að prentsmiðjan hefði
nægilegt að starfa. Það voru því að
verulegu leyti bækur, sém prent-
Ólafur Björrisson.