Félagsbréf - 01.01.1957, Blaðsíða 53

FÉLAGSBRÉF
51
glata. Þessi orð eru einkennandi fyrir Greene sjálfan. Hann hefur
tekið upp þráðinn frá James í enskri skáldsagnagerð og liafið þar
að nýju til vegs þessi andlegu verðmæti, trúarkenndina og tilfinn-
inguna fyrir niikilvægi mannlegrar breytni. Hann er kaþólskrar
trúar, af skynsemisústæðum segir hann sjálfur, og í mörgum skáld-
sögum lians er stríð góðs og ills, styrkleika og veikleika, guðs og
djöfuls rauður þráður.
Hœgláti Ameríkuma&urinn er frábrugðin fyrri bókum Greenes í
því, að liún er miklu fremur siðfræðileg en trúarleg. Trúarlegum
vandamálum skýtur að vísu upp, en fyrir aðalpersónur sögunnar eru
þau ekki mikils virði. Sagan gerist í Indó-Kína, þar sem höfund-
urinn dvaldist alllengi sem blaðamaður um og eftir 1950. Hún virð-
ist lýsa vel ýmsum einkennum liinna fjarlægari Austurlanda, en
fjallar ekki um andstöðu austurs og vesturs, heldur um tvenns konar
vestræna afstöðu til Austurlanda, afstöðu bins unga, duglega, en
óreynda Pyles og afstöðu Fowlers, sem er kaldhæðinn, reyndur og
skarpur. Pyle er Ameríkumaður, en Fowler Englendingur, og hafa
sumir viljað skilja söguna þannig, að liún sé fyrst og fremst pólitísk,
Pyle eigi að vera persónugervingur Ameríku, en Fowler Englands.
Slíkt er auðvitað fjarstæða. Pyle er ekki tákn þjóðar, heldur mann-
gerð, sem höfundur álítur ef til vill algenga í Ameríku. Pyle virðist bera
einn ábyrgð á makkinu við Thé hershöfðingja, en lionum eru gefnar
frjálsar liendur af yfirboðurum sínum, það er allt og sumt. Enda
verður niðurstaðan siðfræðileg, ekki pólitísk. Sagan er einkennilega,
en meistaralega byggð upp, og er Greene snillingur á því sviði. Hún
verður spennandi og áhrifarík, og hefur verið sagt um Greene, að
eitt af einkennum skáldsagna hans séu hin sterku áhrif, er þær
skilji eftir í hugskoti lesandans.
Fjórðu skáldsögu sína, Stamboul Train, nefndi Greene skemmti-
sögu (an entertainment), og hefur liann nefnt sex af bókum sínum
því nafni til aðgreiningar frá alvarlegri verkum. „Stamboul Train
var skrifuð í flýti‘% sagði hann síðar, „því að mig skorti tilfinnanlega
fé“. Sú bók og aðrar skemmtisögur hans bera að vísu þessa merki,