Sveitarstjórnarmál - 01.06.1996, Blaðsíða 51

FORNLEIFAR
1. mynd. Gamli bærinn aö Svínavatni í A-Húnavatnssýslu. Af
þessari gerö voru mörg híbýli okkar foröum. Bærinn var rifinn
stuttu eftir 1971, en myndin er tekin skömmu áöur. Viö höfum
ekki staöið okkur nægjanlega vel í varðveislu á húsum af þessu
tagi. í húsum þessum varö íslensk þjóö til. (Skyggnusafn Pjms.
nr. 2994. Ljósmyndari Pór Magnússon.)
breyta án þess þó að gera lítið úr því, það er þrátt fyrir
allt hugarfar sem er byggt á reynslu. Þá reynslu er hins
vegar mikilvægt að varðveita fyrir framtíðina og kom-
andi kynslóðir, enda var hún svo mikilvægur hluti af
sögu þessarar þjóðar að ef hún glatast fáum við beinlínis
ranga hugmynd um fortíðina. Einnig er mikilvægt að
sannfæra fólk um að þessi reynsla þeirra og sá veruleiki
sem það bjó við er mikilvægur menningararfur en ekki
eitthvað persónulegt sem engum gagnast að muna eða
þekkja. Ekki held ég að hugmyndin um fátækt liggi ein
að baki hugmyndum gömlu konunnar. Nútíminn með
öllum sínum tækninýjungum og breyttu hugarfari
almennt gerir það sem gamalt er úrelt og skapar nýjar
þarfir sem eru bein afleiðing af nýja tímanum. I því ljós-
2. mynd. Selatangar á Snæfellsnesi. Þessi hús voru trúlega not-
uö til aö þurrka fisk. Myndin er tekin áriö 1971. (Skyggnusafn
Þjms. nr. 2958. Ljósmyndari Jóhann Pórsson.)
3. mynd. Frá uppgreftri á Kúabót árin 1972-1975. Þótt umhverfið
sé fallegt er ekki víst aö eins heppilegt hafi veriö aö búa á
staönum þegar sjórinn geröist ágengur. Aöeins brot af öllum
þeim fornleifum sem viö eigum munu veröa rannsakaöar í fram-
tíöinni og uppgötvun á fornleifum er ekki ávísun á fornleifarann-
sókn eins og stundum er haldiö. (Skyggnusafn Þjms. nr. 3203.
Ljósmyndari Gísli Gestsson.)
inu virðist hið gamla oft lítils virði og fólki gjarnt á að
tengja það vanefnum.
Við verðum að bera virðingu fyrir fortíð okkar, ekki
síst fyrir þá sök að við erum það sem við erum einmitt
vegna hennar.
Fornleifar og menningin
Fornleifar eru efnislegar minningar genginna kyn-
slóða. Sjálfar kynslóðimar hverfa ein af annarri og hugs-
anir þeirra að mestu leyti með þeim. Fomleifarnar voru
hluti af veruleika forfeðranna sem mikilvæg mannvirki,
kennileiti eða staðir og þær skiptu þá miklu máli. Gátu
þær meira að segja verið þeim lífsnauðsynlegar. Án
þessara fomleifa væri sagan harla óáþreifanleg og jafn-
vel álitamál hvort við værum sjálfstæð þjóð yfirleitt. Er
hægt að byggja land og halda uppi menningu án beinna
tengsla við söguna?
íslendingar eru stoltir af sögu sinni. Áþreifanlegar leif-
ar þessarar sögu eru fomleifarnar. Þess vegna eigum við
að gera þeim hátt undir höfði, varðveita þær og vemda.
Landslagið er mikilvægur hluti af veruleika manneskj-
unnar og einn þeirra þátta sem skapa hana. Skilgreining-
in á því að vera Vestfirðingur er t.d. að hluta til fólgin í
því landslagi sem einkennir Vestfirðina og Vestfirðingar
kalla heimaslóðir. í þessu landslagi eru fornleifarnar
mikilvægur þáttur með sínum formum og sögnum og
þær eru gjaman úr sömu efnum og landið sjálft. Það er
því mikilvægt að standa vörð um fornleifar landsins,
vegna þess að þær útskýra að sumu leyti skilgreiningar
okkar á sjálfum okkur svo sem það að vera Vestfirðing-
ur, Austfirðingur, Eyjamaður, Skagfirðingur, úr Flóanum
eða einfaldlega það að vera íslendingur.
Á bak við allar fornleifar liggur ákveðin hugmynda-
1 1 3