Sveitarstjórnarmál - 01.10.1997, Qupperneq 37

FRÆÐSLUMAL
Lagalegur réttur og raunveru-
leiki fyrir ungmenni með
sérkennsluþarfir
Þættir úr könnun um menntamál í framhaldsskólum
Berit H. Johnsen, candpolit.
Hvers vegna á umræða um fram-
haldsskóla heima í Sveitarstjómar-
málurn? Franthaldsskólinn er að
mestu leyti á ábyrgð ríkisins og er
síður en svo starfræktur í öllum
sveitarfélögum. A hinn bóginn
skipta menntun og framtíðarmögu-
leikar ungmenna höfuðmáli fyrir
framtíð hvers sveitarfélags. Á þetta
ekki síst við um menntunarmögu-
leika á framhaldsskólastigi fyrir þá
sem þurfa á sérkennslu að halda.
I þessari grein mun ég skýra frá
nokkrum niðurstöðum úr könnun á
kennslu fatlaðra, sérkennslu og
kennslu við hæfi í framhaldsskól-
um. Upplýsingar frá skólameistur-
um um stöðu þessa málaflokks og
viðhorf þeirra til framtíðarþróunar
verður kynnt í ljósi lagalegra rétt-
inda ungmenna. I upphafi greinar-
innar verður bent á nokkur mikil-
væg atriði í lögum og reglugerðum
um framhaldsskólann. Því næst
verður greint í stuttu máli frá til-
drögunt könnunarinnar, tengslum
við aðrar kannanir, markmiði og
helstu niðurstöðum. Sagt verður frá
dæmi um möguleika til kennslu við
hæfi í verknámsáföngum. Rætt
verður um muninn á brottfalli í fjöl-
mennum og fámennum skólum með
sérstakri skírskotun til nauðsynjar
þess að endumýja kennsluhætti. Að
lokum verður fjallað um þörf fyrir
ráðgjafarþjónustu.
Lagalegur réttur ung-
menna til kennslu viö
hæfi - raunveruleg tilboö
í framhaldsskólum
Markmið franthaldsskólans er
eins og grunnskólans að veita
menntun við hæfi allra unglinga. í
annarri grein laga um framhalds-
skóla nr. 57/1988 segir meðal ann-
ars að hlutverk hans sé að búa nem-
endur undir líf og starf í lýðræðis-
samfélagi með því að skapa skilyrði
til náms og þroska við hæfi allra.
Sérstaklega er tekið fram að á þessu
skólastigi skuli veita fötluðum nem-
endum kennslu og þjálfun við hæfí
og sérstakan stuðning í námi. I
þessu hlýtur að felast m.a. að nem-
endur með sérstakar námsþarfir eiga
rétt á sérkennslu. í reglugerð um
framhaldsskóla nr. 23/1991, 30., 31.
og 32. grein, er þetta markmið nánar
útfært. Þar segir að sérhver skóli
skuli njóta starfa sérkennara í sam-
ræmi við þarfir nemenda skólans
fyrir sérkennslu. Einnig kemur fram
að nemendur í framhaldsskóla eiga
rétt á sálfræðiþjónustu og að náms-
ráðgjafar/ráðgjafar skuli starfa við
hvem framhaldsskóla. Af þessu má
sjá að kennsla við hæfi hvers ein-
staks nemanda er eitt af höfuðmark-
miðunum í framhaldsskólalögunum.
Ég vil taka fram að með þessu á ég
ekki við að skylda eigi alla einstakl-
inga á aldrinum sextán ára til tvítugs
í nám af einhverju tagi. Þvert á móti
túlka ég þessar lagagreinar þannig
að það sé á ábyrgð framhaldsskóla
landsins að bjóða nám við hæfi allra
á þessu aldursbili.
Með þessum lagaákvæðum skip-
aði Island sér sess meðal fremstu
þjóða. Þegar framhaldsskólalög og
-reglugerðir Norðurlandanna voru
bomar saman með tilliti til réttinda
allra til kennslu árið 1993 voru ís-
lensk lög fyllilega í samræmi við
lagaákvæði flestra annarra Norður-
landanna, og framar í sumum tilvik-
um (Johnsen 1993).
En hvernig er staðan í reynd? I
sömu könnun frá 1993 kom fram í
svari ráðuneytisins að markmið laga
og reglugerða væru ennþá ekki
komin í framkvæmd alls staðar.
Tildrög könnunarinnar,
tengsl viö aörar kannanir,
markmiö og takmarkanir
Svæðisskrifstofa málefna fatlaðra
á Austurlandi lét framkvæma athug-
un í framhaldsskólum umdæmisins.
Markmiðið var að kanna þjónustu
við fatlaða. Þessi könnun var liður í
viðamikilli könnun um þróun heild-
stæðrar einstaklingsmiðaðrar þjón-
ustu fyrir fatlaða í heimabyggð.
Markmiðið var að lýsa stöðunni nú í
ljósi þróunar síðustu ára. Heildar-
könnunin tók til aðstæðna og þjón-
ustu við fatlaða á sviði atvinnu, bú-
227