Sveitarstjórnarmál - 01.06.1998, Blaðsíða 27

BYGGÐAMÁL
2. mynd. Starfandi fólk eftir starfsstétt og búsetu áriö 1996.*
* Hagstofa lslands, 1997: Vinnumarkaðskönnun Hagstofunnar í apríl 1997.
menntaðs starfsfólks, 69,6% skrif-
stofustarfsfólks og 76% þjónustu-
og verslunarstarfsfólks. Hins vegar
bjuggu aðeins 14,5% bænda og sjó-
manna í Reykjavík og nágrenni,
tæplega helmingur iðnaðarmanna
og um helmingur vélgæslumanna
og ósérhæfðra starfsmanna. Af
þessu má ráða að atvinnulíf utan
höfuðborgarsvæðisins er víða ein-
hæft og þar er hlutfall sérfræðinga,
sérmenntaðs starfsfólks og annarra
þekkingarstétta mjög lágt í saman-
burði við Reykjavík og nágrenni.
Framtíöarþróun atvinnu-
greina
Hér á landi sem erlendis hefur at-
vinnulífið tekið ýmsum breytingum
á liðnum áratugum þannig að störf-
um sem krefjast langrar skólagöngu
og þjálfunar hefur fjölgað örar en
almennum störfum. Það sést glögg-
lega á 1. töflu sem sýnir fjölgun
starfa eftir starfsstéttum í nokkrum
iðnrikjum á níunda áratugnum. Þró-
unin er ólík frá einu landi til annars.
Meginþróunin er sú að störfum í
landbúnaði hefur fækkað, störfum
fyrir verka- og iðnaðarmenn hefur
fækkað eða aukist lítillega en mest
hefur aukningin verið meðal vel
menntaðs fólks, svo sem sérfræð-
inga og tæknimanna og stjómenda
og framkvæmdastjóra. Einnig hefur
störfum í verslun og þjónustu fjölg-
að mikið. Hafa ber í huga að víða
hefur heildaraukning starfa verið
fremur lítil á fyrrgreindu tímabili
vegna efnahagsörðugleika, yfirleitt
á bilinu 0,8-1,2%. Bandaríkin skera
sig þar úr með 2,3% fjölgun starfa á
níunda áratugnum.
Athyglisvert er að vissar starfs-
stéttir, svo sem sérfræðingar og
tæknimenn, eru orðnar hlutfallslega
mjög fjölmennar í löndum eins og
Ástralíu, Bandaríkjunum, Belgíu,
Danmörku og Þýskalandi. I öllum
tilvikum er hlutdeild slíkra stétta um
17-24% af heildarmannafla og
nokkur fjölgun varð á níunda ára-
tugnum. Verslunarstarfsfólk er
einnig víða mjög fjölmennt með um
og yfir 15% hlutdeild. Verslunar- og
þjónustustarfsfólk er að sama skapi
með hátt hlutfall af heildar-
mannafla, en mjög er mismunandi
hversu stór hluti stjórnendur og
framkvæmdastjórar eru af heildar-
mannafla. Hæst er það í Ástralíu og
Bandaríkjunum, eða um 12%.
Sérfræðingar í vinnumarkaðs- og
efnahagsmálum áætla að þekkingar-
stéttum fjölgi enn á næstu árum
þannig að hlutfallslega mesta fjölg-
unin verði meðal sérfræðinga og
tæknimenntaðs fólks og stjómenda
(sjá 2. töflu). Á sama hátt er spáð
óhagstæðri þróun fyrir bændur og
almennt verkafólk með litla mennt-
un að baki. Þar gætir hins vegar
mismunandi áætlana eftir löndum
og almennt virðist sem reiknað sé
með meiri fjölgun starfa fyrir al-
mennt verkafólk þar sem mikið er
um straum innflytjenda og hefð er
fyrir láglaunastörfum í þjónustu og
miklum launamun, svo sem í
Bandaríkjunum og Ástralíu. Sér-
stakar aðstæður í hverju landi hafa
einnig í för með sér sértæka þróun
einstakra starfsstétta. Þá er athyglis-
vert að sjá hversu örri fjölgun starfa
er spáð í Ástralíu, Bandaríkjunum
og Kanada, einkum og sér í lagi
þegar þróun mála á níunda áratugn-
um er höfð í huga.
Framtíöarhorfur á ísiandi
Hvaða þýðingu hafa slíkar spár
fyrir íslenskar aðstæður? Reynslan
kennir okkur að íslenskt efnahagslíf
fylgir sama þróunarmynstri og þró-
uð iðnríki þrátt fyrir ýmis sérkenni,
svo sem mikilvægi sjávarútvegs, lít-
inn heimamarkað, litla sérhæfingu
o.fl. Þar er átt við umskipti úr land-
búnaðarsamfélagi í iðnaðarsamfélag
og loks þróun til upplýsinga- eða
þjónustusamfélags. Ein ástæða þess
er að Islendingar flytja inn
tækninýjungar og skipulagstækni
frá öðrum þjóðum. Þróunin hér á
landi gerist hins vegar áratug eða
tugum síðar en meðal fjölmennari
þjóða. Einnig virðist sem ísland feti
í svipaða slóð og Evrópuþjóðir og
Japan í atvinnulegu tilliti, en fylgi
síður þróunarmynstri Bandaríkjanna
og Kanada. Ef rétt reynist má ætla
að á næstu árum muni eiga sér stað
hliðstæð þróun á vinnumarkaði og
meðal Evrópuþjóða og í Japan á ní-
unda áratugnum. Því megi búast við
hægfara heildarfjölgun starfa, fækk-
un í frumvinnslugreinum og að
89