Sveitarstjórnarmál - 01.06.1998, Blaðsíða 45

UMHVERFISMÁL
Lifrænn úrgangur er oft á tíðum blautur og sem slíkur uppspretta sigvatns á urðunar-
stað. Ljósm.: B.G.J.
lausnir til handa sveitarfélögum á
þessu sviði. Á tímabili á síðasta ára-
tug var litið á sorpbrennslu sem lyk-
il að einfaldri og endanlegri lausn
þessara mála. Nú má segja að við-
horfm séu að breytast yfir í að hafna
hverju því sem gefur fyrirheit um
einfaldar, endanlegar lausnir. Sér-
hver förgunaraðferð, ein og sér,
dugir venjulega skammt. Heildstæð-
ar lausnir þar sem mismunandi að-
ferðir eru notaðar hver með annarri
þurfi að koma til. Meginviðhorfið er
að hvert svæði og hvert sveitarfélag
þarf að finna sína samsetningu, þ.e.
lausnir sem henta aðstæðum á
hverjum stað.
Síðustu ár hefur verið litið til al-
tækrar forgangsröðunar hinna mis-
munandi aðferða sem hjálpartækis
við ákvörðunartöku og stefnumörk-
un um sorpmál. Þessi röðun aðferða
er löngu orðin vel þekkt og notuð
um allan heim. Forgangsröðin lítur
þannig út:
1. Minnkun úrgangs
2. Endumýting
3. Endurvinnsla
4. Brennsla með orkunýtingu
5. Urðun
6. Brennsla án orkunýtingar
Með nýjum viðhorfum er þessi
röðun sem virtist svo föst í sessi far-
in að riðlast. Sú nálgun sem sækir
stöðugt á er svokölluð lífsferils-
greining. Lífsferilsgreining tekur til
einstakra efnaflokka og þeirra um-
hverfisþátta sem hinar mismunandi
aðferðir hafa í för með sér, t.d. áhrif
vegna flutninga og þar af leiðandi
losunar gróðurhúsalofttegunda.
Þannig er það t.d. ekki endilega
fýsilegra undir öllum kringumstæð-
um að endurvinna pappír en að
brenna hann eins og forgangsröðun-
in kveður á um. Endurvinnslan
kostar flutninga og einnig undirbún-
ing efnisins fyrir sjálfa vinnsluna.
Þessir liðir hafa í för með sér beinan
peningalegan kostnað sem og um-
hverfiskostnað sem ekki er alltaf
víst að endurspeglist í peningalegu
gildi. Þegar dæmið er gert upp með
lísferilsgreiningu kann brennsla í
sumum tilvikum að koma betur út
en endurvinnslan, sérstaklega ef
endurvinnslan hefur í för með sér
mikla flutninga og aðra fyrirhöfn.
Forgangsröðunina er hægt að hafa
til hliðsjónar en hæpið er að nota
hana blindandi þar sem aðstæður
eru afar mismunandi frá einum stað
til annars.
Eitt af því sem einkennir viðhorf
sérfræðinga á þessu sviði nú um
stundir er hversu mikil áhersla er
lögð á afdrif hins lífræna hluta
sorpsins. Ástæður þess eru nokkrar.
Lífræn efni, þar með talinn pappír,
eru stór hluti af heildarmagni sorps.
í lífrænum efnum eru fólgin flest
áburðarefni en einnig orka sem
kann að vera hagkvæmt að nýta.
Lífræn efni í sorpi eru hins vegar
uppspretta ýmissa vandamála á urð-
unarstað, eins og myndun á sigvatni
og metangasi, en einnig draga þau
hvers kyns varg og meindýr að urð-
unarstaðnum. Þessi áhersla á lífræn
efni tengist einnig alþjóðlegum
skuldbindingum ríkja heims um að
minnka losun gróðurhúsaloftteg-
unda út í andrúmsloftið. Lífræn efni
geta brotnað niður samkvæmt
tveimur meginferlum. Annars vegar
öndun þar sem súrefni kemur við
sögu og koldíoxíð losnar út í and-
rúmsloftið. Hins vegar ferli þar sem
súrefni kemur hvergi nærri, sk. loft-
firrt niðurbrotsferli, en það hefur í
för með sér myndun á metangasi
auk koldíoxíðs. Bæði koldíoxíð og
metan eru lofttegundir sem auka
gróðurhúsaáhrifin í andrúmslofti
jarðar en metan er 20-25 sinnum
áhrifameiri gróðurhúsalofttegund en
koldíoxíð.
Þróunin í Evrópu
I nokkrum Evrópuríkjum, s.s.
Þýskalandi, Austurríki og Hollandi,
eru menn langt komnir við að ná líf-
rænum efnum úr sorpinu þannig að
inn á urðunarstaðina fari sem næst
eingöngu ólífræn efni. I Hollandi
var stefnan mótuð strax um miðjan
síðasta áratug og hefur síðan verið
unnið að því að koma á sorphirðu-
kerfi sem byggir á að flokka lífræn-
an úrgang frá öðru sorpi strax á
upphafsstað. Nú er svo komið að
95% allra sveitarfélaga í Hollandi
búa við þess háttar kerfi. í Austur-
ríki eru í gildi lög síðan 1992 sem
kveða á um sérstaka flokkun og
1 07