Sveitarstjórnarmál - 01.06.1998, Side 29

BYGGÐAMÁL
geti haft áhrif á slíka spá. Slíkt verð-
ur þó reynt undir því fororði að
slæm spá reynist betur en engin.
Landbúnaður. Sauðfjárræktin
hefur staðið mjög höllum fæti á
liðnum árum hér á landi. Astæður
þess eru minnkandi neysla kinda-
kjöts á innanlandsmarkaði samfara
vaxandi hlutdeild svína- og nauta-
kjöts, samdráttur í útflutningi og
lækkandi verð til bænda með bú-
vörusamningum 1991 og 1995. Þá
hefur stuðningur hins opinbera við
landbúnað minnkað. Framleiðslu-
styrkir og fjármagnstilfærslur til
landbúnaðar í heild voru 12,1 millj-
arður árið 1988 og lækkuðu í 6,5
milljarða árið 1995 á verðlagi ársins
1996.*
Þegar litið er til landbúnaðarins í
heild þá fækkaði ársverkum í grein-
inni um 1742 á tímabilinu
1990-1995 (-24%). í öðrum grein-
um landbúnaðar en sauðfjárrækt
hefur einnig gætt hagræðingar og
fækkunar bænda. Líklega mun sú
þróun halda áfram og hér er spáð
nokkurri fækkun ársverka í land-
búnaði á næstu árum. Þess ber þó að
geta að árið 1997 varð vart við betri
afkomu í greininni en mörg undan-
farin ár.
Sjávarútvegur. Verulegar breyt-
ingar hafa orðið í sjávarútvegi á
liðnum árum. Þar má nefna tilkomu
kvótakerfisins, efnahagsstöðugleika,
tækninýjungar og hagræðingu.
Ef fiskveiðistjómunarkerfið helst
lítið breytt í sjávarútvegi má áætla
að skynsöm nýting fiskistofna
heimili aukna veiði á þorski, ýsu og
ufsa. Samdráttar er að vænta á
rækju en aðrar fiskitegundir verði
veiddar í álíka magni og nú er.
Ef langtímaafli verður á slíku róli
er mjög líklegt að fiskiskipum sem
stunda botnfisk- og rækjuveiðar við
ísland komi til með að fækka. Veið-
ar og vinnsla sjávarafurða úti á sjó
hefur aukist mjög hin síðari ár og
líklegt er að veruleg fækkun verði á
* Byggðastofnun, 1997: Staða sauðfjárrœktar..., 5.
störfum í fiskvinnslu á næstu árum.
Ástæður þess eru í fyrsta lagi að
samdráttur botnfiskvinnslu í landi er
ekki að fullu kominn fram. I öðru
lagi er líklegt að verulegur sam-
dráttur verði í rækjuvinnslu vegna
minnkandi afla og í þriðja lagi þá er
vinnsla uppsjávarfiska, svo sem
síldar og loðnu, mjög tæknivædd og
útheimtir ekki mikið vinnuafl.
Einnig má nefna hér að launakostn-
aður hefur farið lækkandi bæði í
rækjuvinnslu og frystingu botnfisks
vegna tæknivæðingar.
Því hefur verið haldið fram að
framhaldsvinnsla fiskafurða sé nijög
atvinnuskapandi. Þó að aukning
verði á framhaldsvinnslu sjávaraf-
urða, svo sem með brauðun og frek-
ari pökkun í neytendaumbúðir, er
ekki líklegt að störfum fjölgi. Slík
úrvinnsla er fyrst og fremst vélræn
og krefst ekki mikils vinnuafls.
Launahlutfall slíkrar framleiðslu er
væntanlega á bilinu 1-5% saman-
borið við 7-20% í hefðbundinni
fiskvinnslu. Erfítt er að áætla fækk-
un starfa í fiskvinnslu en ekki er
ólíklegt að hún verði í náinni fram-
tíð.
Iðnaður. Starfsgreinar í iðnaði
eru nokkuð ólíkar að eðli og munu
líklega þróast á mismunandi vegu á
næstu árum. Þannig má skipta iðn-
aðarframleiðslunni hér á landi í al-
mennan iðnað, byggingariðnað og
stóriðju.
Mikil tæknivæðing og hagræðing
hefur átt sér stað í almennum iðnaði
og svo mun vera áfram hérlendis.
Iðnfyrirtækin hafa fjárfest í afkasta-
miklum vélum, flæðilínum og
stjómbúnaði. Ein afleiðing þess er
aukin framleiðni vinnuafls sem
jókst um 28% á árunum 1974-
1991.* Framleiðni mun líklega
aukast enn á næstu ámm vegna vax-
andi samkeppni bæði innanlands og
erlendis frá. Einnig hafa margar
greinar almenns iðnaðar helst úr
lestinni vegna vaxandi alþjóðlegrar
* Ingjaldur Hannibalsson, 1995:, „Framleiðni og
framleiðniþróun, “ 39.
samkeppni sem hófst með því að
undanþágur EFTA-samningsins
gengu úr gildi á áttunda áratugnum.
Aðrir fríverslunarsamningar hafa
einnig mikla þýðingu fyrir almenn-
an iðnað. Gengisþróun er ennfremur
þýðingarmikil fyrir iðnfyrirtæki.
Ársverkum í iðnaði fækkaði af
þessu sökum urn 1452 á tímabilinu
1990-1995 eða um tæp 9% (stóriðja
meðtalin). Fækkunin er enn meiri
þegar litið er til ársins 1987 er fjöldi
iðnstarfa náði hámarki, 19.040 árs-
verk. Frá þeim tíma hefur ársverk-
um í iðnaði fækkað um 3655
(19,2%). Líklega mun sú þróun
halda áfram í almennum iðnaði.
Þróunarhorfur í byggingariðnaði
er góðar næstu árin. Líkur eru á um-
talsverðum hagvexti og enn er spáð
mannfjölgun hér á landi, um 1% ár-
lega. Verði ekki stórfelldar breyting-
ar á húsnæðislánakerfinu má ætla að
starfsfólki í byggingariðnaði fjölgi.
Fjölgun starfa í byggingariðnaði er
að verulegu leyti tengd stórfram-
kvæmdum, svo sem virkjanafram-
kvæmdum, byggingu álvera o.fl.
Stóriðja fylgir í stórum dráttum
sömu hagræðingarþróun og almenn-
ur iðnaður, þannig að þar gætir til-
hneigingar til fækkunar fastra starfa
eða framleiðsluaukningar án telj-
andi fjölgunar starfsfólks. Hvað
spár um atvinnuþróun varðar er
óvíst hversu mörgum nýjum stór-
iðjuverum verður komið á fót hér-
lendis á næstu árum. Áætlanir gera
ráð fyrir að um 260 varanleg störf
skapist í stóriðju á tímabilinu 1996-
2000 þegar mið er tekið af þeim
samningum sem samþykktir hafa
verið, þ.e. vegna stækkunar ISALS
og Jámblendifélagsins og byggingar
Norðuráls á Grundartanga. Tíma-
bundnum ársverkum vegna fram-
kvæmda við iðjuver og orkufram-
kvæmdir mun líklega fjölga um
2350 fram til ársins 2000. Stóriðju-
framkvæmdir munu auka hagvöxt
um 1,9% á fyrrgreindu tímabili að
mati Þjóðhagsstofnunar.*
* Skýrsla iðnaðar- og viðskiptaráðherra um
framgang verkefna á sviði stóriðju, 6. okt. 1997.