Sveitarstjórnarmál - 01.06.2000, Blaðsíða 10

ERLEND SAMSKIPTI
Hvar standa sveitarfélögin
gagnvart þróun mála í Evrópu?
Gísli Gíslason, bœjarstjóri
á Akranesi
Sveitarstjórnarmenn á íslandi hafa ekki
gefíð sér mikinn tíma til að kynna sér svo-
nefnd Evrópumálefni. Eitthvað þekkja menn
til EES-samningsins og þá einna helst að af-
leiðing samningsins er kvöð um afar dýra
lausn á fráveitumálum og að bjóða skuli út á
Evrópska efhahagssvæðinu þjónustu og verk-
efni sem ná ákveðnum íjárhæðum. Fæstir
hafa skoðað hvað EES-samningurinn hefur
að bjóða sveitarfélögum og fáir hafa skoðað
hver staða sveitarfélaga væri ef ísland væri
aðili að ESB. Margir hafa þó skoðun á þessum málum,
sem er nauðsynlegt, en betra væri að upplýsingar væru
aðgengilegri fyrir fólk til að styðja skoðun sína. Tilraun
verður hér gerð í þessu og næstu tölublöðum að varpa
einhverju ljósi á þessi mál.
EES-samningutinn
Evrópska efnahagssvæðið varð til með samningi
EFTA-landanna og ESB árið 1994. Strax árið 1995
gengu þrjú EFTA-landanna inn í ESB og eftir standa nú
Noregur, ísland og Liechtenstein að EES-samningnum,
en Sviss, sem einnig er í EFTA, hefur ekki samþykkt
EES-samninginn. Þar hafa þó stór skref verið stigin
varðandi löggjöf sem tekur mið af þeim reglum sem
gilda innan ESB.
EES-samningurinn byggist á tveimur meginþáttum:
• EFTA-löndin þrjú fá aðgang að innri markaði ESB á
grundvelli frelsishugtakanna fjögurra: a) frjáls flutn-
ingur vöru, b) frjáls flutningur á þjónustu, c) frjáls
flutningur Qármagns og d) frjáls for og flutningur
fólks.
• Endurgjald EFTA-landanna fyrir ofangreint felst í
því að löndin lögtaka flestar af reglum ESB vegna
samkeppnismála, ríkisstyrkja, neytendaverndar og
vinnulöggjafar svo og reglur á sviði umhverfismála.
Til þess að tryggja virkni og framgang EES-samn-
ingsins hafa EFTA-löndin sett upp viðamikið kerfi sem
annars vegar annast samskipti við ESB og er hins vegar
eftirlitsaðili á að samningnum sé fylgt innan
aðildarlandanna. A meðfylgjandi mynd má
sjá hvemig þetta kerfi er sett upp.
Frá því að samningurinn var gerður hefur
honum ekki verið breytt á neinn hátt að því
undanskildu að fækkað hefur EFTA-megin
með aðild Austurríkis, Finnlands og Svíþjóð-
ar að ESB. Hvað varðar ESB þá hefur hins
vegar átt sér stað töluverð breyting sem
áhugaverð er fyrir sveitarfélögin. Nú er orðin
til „Héraðanefnd“ ESB (the Committee of the Regions)
sem er 222 manna ráð og er framkvæmdastjóm ESB til
ráðgjafar um málefni svæða, héraða og sveitarfélaga.
EES-samningurinn hefur ekki tekið mið af þessu og
verður það í sjálfu sér að teljast galli þar sem mikilvægur
þáttur í starfí þeirra, sem starfa í sendiráðinu í Bmssel, er
að vinna úr upplýsingum um málefni sem em til með-
ferðar hjá ESB og að reyna að hafa áhrif á þann farveg
sem einstök mál fara f. Aukin áhersla ESB á málefni
svæða og héraða gerir það mikilvægara en ella að ísland
hafi þau áhrif sem kostur er á þeim vettvangi. Nánar
verður fjallað um þessa „Héraðanefnd" ESB síðar.
Innan EES-samningsins eiga EFTA-löndin kost á þátt-
töku í ýmiss konar verkefhum, m.a. á sviði menntamála,
rannsókna, heilbrigðismála, jafnréttismála o.fl. Þátttaka
sveitarfélaga á íslandi er að því best er vitað ekki mikil
og má þar m.a. um kenna takmarkaðri þekkingu sveitar-
stjómarmanna á efni EES-samningsins og e.t.v. takmark-
aðri reynslu í að taka þátt í alþjóðlegri samvinnu. Meðal
norskra sveitarfélaga er nokkuð virk þátttaka í ýmsum
verkefnum og greiðir norska ríkið oftast 50% mótffam-
lag á móti framlagi ESB. Samband norskra sveitarfélaga
er með skrifstofu í Bmssel svo og Stavanger þar sem
upplýsingum um verkefhi er komið á ffamfæri við norsk
sveitarfélög auk annarra upplýsinga sem nauðsynlegt
þykir að koma á ffamfæri. Nokkum tíma mun það hafa
tekið norsk sveitarfélög að tileinka sér þátttöku í alþjóð-
legum verkefnum, en nú taka mörg þeirra þátt í fjöl-
breyttum verkefnum t.d. á sviði byggðarþróunar, starfs-
þjálfunarverkefhum og fl.