Sveitarstjórnarmál - 01.06.2001, Blaðsíða 19

ÞjóSlegur fróðleikur
Dómþing boðað að Bakkárholti
Þetta mál dró á eftir sér langan slóða. í fyrstu
reyndi Þórður Sveinbjörnsson að losa sig út úr
málinu. Þar sem hann væri innheimtumaður
konungstekna sem eins konar lénsmaður bæri
honum ekki að lögsækja þegnana fyrir tíundarsvik.
En hann mun hafa trúað ákærum séra Einars. Þá í
árslokin 1826 situr sýslumaður við að semja aðra
skýrslu sína um hreppstjóra í Árnesþingi. Hann
segir Gísla hreppstjóra á Villingavatni vera dug-
naðarmann. Hann er þó „eigingjarn og tekst að
gefa undirsátum sínum slæmt fordæmi hvað tíund-
arsvik snertir“.14)
Sýslumaður affitar nú kærubréf séra Einars á
Þingvöllum og sendir stiftamtmanni sem þá var Peder
F. Hoppe. Það bréf fer ffá sýslumanni
24. janúar 1827. Ekki lét sýslumaður þar við sitja.
Þann 14. febrúar skrifaði hann Einari presti á
Þingvöllum og bað hann að taka að sér „fátækra
kassa Grafningssveitar þar eð hreppstjóri nefndrar
sveitar er einn af þeim angefnu og innklöguðu“. Lá
þá ljóst fyrir að sýslumaður ætlaði sér að saksækja
Grafningsbændur sem lögreglustjóri en honum kom
sem opinberum innheimtumanni mál þetta ekkert við.
Um vorið lét Þórður sýslumaður til skarar skríða.
Hann boðaði dómþing að Bakkárholti í Ölfusi
14. maí og stefndi þangað með þingboðsseðli þeim
10 bændum sem séra Einar ákærði. Presturinn var
einnig boðaður á þingið. Rétturinn taldi að fyrst
bæri að reyna sættir í málinu en hiti var í mönnum:
„Þeir innklöguðu töluðu allir í einu með hávaða,
hvörsvegna rétturinn áminnti þá um að bera
tilbærilega virðingu fyrir réttinum, við hvað þeir
töluðu tilbærilega og einn í einu.“
Heiðarbær.
Kirkjan á Úlfljótsvatni.
Nú hófst sjálf réttarrannsóknin og var fyrst kall-
aður fyrir Þorleifur Guðmundsson á Nesjavöllum
og spurður:
1. Hvað mikið áttir þú í næstliðnum fardögum af
fénaði, peningum, skipum, netum eða lóðum?
Svar: 2 kýr, önnur nytlítil og mögur, og hin eins
en tímalaus, veturgamla kvígu, 2 (tveggja) vetra
bola, 8 ær með lömbum, sex þar að auki sem voru
með þrjú lömb, ljórar lambsgotur líka, fjóra sauði
tveggja vetra, einn þriggja vetra, átján gemlinga,
tvo hesta magra, færleik (hryssu) fjögra vetra reisa
- og ekkert annað sem tiundast átti.
2. Taldirðu þetta fram fyrir hreppastefnunni á
næstliðnu hausti? Svar: Það man ég ekki, en tíund-
artaflan má sýna það.
3. Þorir þú með sáluhjálpareiði að sanna þessa
þína hér gjörðu íjárframtölu? Svar: Já.
Ekki eru hér tök á þvi að fara náið út í vitnaleiðsl-
ur og réttarrannsókn yfir hinum 9 bændunum í
Grafningshreppi. Menn rökkuðu niður eins og þeir
gátu búpening sinn og hvað hrikalegust er lýsing
Gísla hreppstjóra á ásigkomulagi búpeningsins á
Villingavatni. Verður hér gripið niður i skýrslu hans:
Hann taldi sig m.a. eiga; „Eina kú 13 vetra, gal-
laða af innanmeinum, eina kvígu, lítilfjörleg af
fyrsta kálfi, 31 ær, 19 vetrargamlar, fæddi engin
lömb, magrar, ullarlitlar, 12 lambgotur geldar
heima, sauðir 22 þrevetra og eldri, margir magrir
og rotnir, 21 sauður 2 vetra, eins eða verri, 19
sauðir einsvetrar, 19 gimbrar, hvort tveggja magurt
og hreint ullarlaust; 3 hestar; einn foli líka, Qögra
vetra ótaminn, mesta afstyrmi, klár horaður,
20 spesíur og vatnsbáta hró tvö - og ekki annað ...
mér þótti þessi fénaður ekki allur tíundar verður,