Sveitarstjórnarmál - 01.06.2001, Qupperneq 40

Almenningsbókasöfn
Roskilde Bibliotek, Danmörku
http://aleph.roskildebib.dk
Stavanger Bibliotek, Noregi
http://bokbase.stavanger.folkebibl.no/ALEPH
Kings College, Bretlandi
http://library.kcl.ac.uk:4505/ALEPH
University of Bristol, Bretlandi
http://mirak.lib.bris.ac.uk:4505/ALEPH/
Helstu markmið með einu bókasafnskerfi iyrir
ísland eru:
• í fyrsta lagi að vera með samskrá, eina skrá sem
hýsir upplýsingar um allt það efni sem til er í
söfnum landsins. I samskránni eru bókfræðilegar
upplýsingar, þ.e. höfundur, titill, útgáfuár o.s.frv.
sem skráð er í svonefnt MARC-snið. Omæld
vinna liggur í skráningu bókfræðiupplýsinga hjá
bókasöfnum landsins og er óhætt að fúllyrða að
fyrir utan safnkostinn eru bókfræðifærslurnar
verðmætasta eign safnanna. Fyrir notandann
hefur samskrá þann ótvíræða kost að leitað er í
öllum safnkostinum óháð staðsetningu, þ.e. hann
eða hún fær að vita hvort bókin er yfir höfuð
til í landinu eða alls ekki.
• Annað helsta markmiðið er að bjóða upp á
nútímalegt viðmót, þ.e.a.s. vera með vefaðgang
fyrir almenna notendur og Windows-viðmót fyrir
starfsmannaþætti kerfisins.
• í þriðja lagi er takmarkið að veita landsmönnum
jafnt aðgengi að safnkosti bókasafnanna, þ.e.
bókum, tímaritum, myndböndum, tónlistarefni,
rafrænum tímaritum og öðru rafrænu efni óháð
búsetu.
Ég mun i stuttu máli gera grein fyrir því hvað
felst í því að vera með eitt bókasafnskerfi fyrir
landið. Það má líkja því við komu hraðbankanna,
lífið varð allt í einu svo miklu einfaldara þegar
maður gat tekið peninga út úr hraðbanka óháð
sínum viðskiptabanka. Eitt bókasafnskerfi þýðir að
veggir einstakra bókasafna hrynja og öll bókasöfn
landsins verða að einu í augum notandans.
Samskrá
Hjartað í bókasafnskerfinu er samskrá, ein skrá
sem hýsir allt það efni sem til er í íslenskum bóka-
söfnum. Eitt helsta markmið með nýju og sameig-
inlegu kerfi er að stuðla að vinnusparnaði með því
að útrýma tví- eða margskráningu bókfræðiupplýs-
inga. Það er sjálfleyst í nýju kerfi þar sem öll
bókasöfn landsins skrá i eina og sömu samskrána.
Mörg söfn, sérstaklega grunnskóla- og framhalds-
skólasöfn, eru með líkan safnkost og mun skráning
leggjast af í flestum þessara safna þar sem aðeins
þarf að skrá hvern titil einu sinni. Samnýting
skráningarupplýsinga felur ekki aðeins í sér vinnu-
sparnað heldur geta mörg söfn sleppt því að
viðhalda færni í skráningu. Reyndar verða söfn að
sanna skráningarfærni til þess að tryggja gæði
upplýsinganna og strangt aðhald verður með
skráningarheimildum.
Samskráin hýsir ekki einungis upplýsingar um
bækur heldur allar efnistegundir sem til eru á
bókasöfnum, þ.e.a.s. einnig myndbönd, tímarit,
tímaritsgreinar, tónlistarefni, handrit, rafrænt efni,
rafræn tímarit o.s.frv. Til fróðleiks fyrir þá sem
þekkja tímaritsgreinagrunninn, Greini, þá mun sá
grunnur flytjast í heild sinni í nýtt kerfi.
Stefnt verður að því að samræma íslenska efnis-
orðagjöf í því skyni að auka áreiðanleika og gæði
leitar.
Leitir
Notandinn, nemandinn, kennarinn munu alltaf
leita í einni skrá, þ.e.a.s. samskránni sem geymir
allt það efni sem til er í bókasöfnum landsins.
Ekki er nóg að vita hvort efnið er til heldur þarf
einnig að vita hvar bókin eða annað það efni sem
notandinn æskir sé niðurkomið. Þá skiptir máli að
upplýsingar um eintök birtist í rökrænni röð,
þ.e.a.s. upphafsbókasafn fyrst og síðan næsta rök-
ræna bókasafn fyrir þann notendahóp sem
bókasafnið þjónar. T.d. ef notandi á almennings-
bókasafninu á Hólmavík leitar að ákveðinni bók,
þá birtast færslur sem tilheyra því bókasafni fyrst.
Hólmavíkursafnið er sér á parti, næstu bókasöfn
eru á ísafirði, Hvammstanga, Búðardal eða
Borgarnesi. Öll þessi bókasöfn eru langt í burtu og
ólíklegt er að notandinn heimsæki nágrannasöfnin
í þeim eina tilgangi að fá lánaða bók. Líklega er
því heilladrýgst fyrir Hólmvíkinginn að fá bókina
senda beint frá Reykjavík og því munu eintaks-
færslur birtast samkvæmt því.
í skólum landsins eru einstaklingar með mjög
misjafna hæfni, allt frá litlum börnum upp í
harðfullorðna háskólastúdenta. Hvað hafa lítil börn
með að leita og fá upplýsingar um vísindarit á
háskólastigi og öfúgt? Vissulega hafa ákveðnir