Morgunblaðið - Sunnudagur - 16.06.2013, Blaðsíða 45

að Saddam hefði ráðið yfir efnavopnum og því stæðu
auknar líkur til að hann ætti þau nú. En það hefði
mátt nefna annað atriði til þeirrar sögu. Saddam
Hussein hafði startað stríði gegn Íran tíu árum áður
en hann lagði til atlögu við Kúveit. Stríðið við Íran
stóð í tæp átta ár og var óhemju blóðugt og týndi
nærri ein milljón manna lífi áður en yfir lauk. Í því
stríði beitti Saddam Hussein sannanlega efnavopnum
(sinnepsgasi) gegn her Írans. Þetta stríð og beiting
efnavopna þar fékk lítil viðbrögð og aum og er sjald-
an nefnt til sögunnar. Hvers vegna?
Valkvæð velvild
Vegna þess að Bandaríkin og bandamenn þeirra í
Evrópu voru lengst af, leynt og ljóst, hlynnt stríðs-
rekstri Saddams Husseins í það sinnið og máttu ekki
til þess hugsa að Íran kæmi sem sigurvegari frá þeim
átökum. Hinar grimmu hliðar alþjóðastjórnmála
koma ekki endilega á óvart. En kannski fremur ann-
að, sem einnig kemur í ljós þegar grannt er skoðað.
Það er að friðarhreyfingar og göngugarpar á þeirra
vegum eru einnig uppvís að því að velja sér verkefni
og myndefni á spjöld sín eftir öðru en þeirri „réttlæt-
iskennd“ sem látið er í veðri vaka að sé ríkari á slík-
um bæjum en annars staðar. Afskipti lýðræðisríkja
Vesturlanda af deilum á hinum eldfimu olíusvæðum, í
fleiri en einum skilningi, fara ekki endilega eftir siða-
reglum hernaðar, eins og þeim sem fjalla um efna-
vopn, þótt hentað geti að veifa þeim.
Bakgrunnur stuðnings vestrænna ríkja við Saddam
Hussein í blóðugum átökum við Íran er nokkuð ljós.
Írak var innrásaraðili þess stríðs, sem stundum dug-
ar til fordæmingar. Ekki í þessu tilviki. Það sem réð
mestu um afstöðu vesturveldanna voru atburðirnir í
Íran misserin á undan. Keisaranum, sem reynt hafði
að færa land sitt nær sjónarmiðum vestrænna ríkja,
hafði verið steypt. Keisarinn hafði vissulega stjórnað
með harðri hendi og vestrænir réttlætismenn voru
ósparir á að fordæma stjórnarhætti hans og höfðu
töluvert til síns máls. En klerkastéttin sem hrifsaði til
sín völdin í landinu að keisaranum brottreknum var
að þessu leyti hálfu verri. Aftökur á almennum borg-
urum margfölduðust, pyntingar urðu daglegt brauð,
réttindi kvenna færðust á augabragði í átt til mið-
aldaskipulags á ný, yfirmenn hersins voru teknir af
lífi og þar fram eftir götunum. Enn í dag eru opinber-
ar aftökur í Íran algengar. Þar festir hið opinbera
menn upp í gálga byggingarkrana og lætur þá dingla
þar öðrum til viðvörunar. Tilefnin geta verið mörg,
allt frá morðum og dópsmygli ofan í meintar njósnir
og trúarleg undanbrögð. Réttlætismenn láta þetta
allt lítið til sín taka af einhverjum ástæðum, ólíkt til-
þrifum þeirra gegn keisaranum forðum. En klerka-
veldið og stjórnskipun þess vakti mikinn ótta meðal
helstu bandamanna Bandaríkjanna vestan Írans. Yf-
irlýsingar um að eyða ætti Ísraelsríki og afneitun yf-
irvalda Írans á tilraun nasista til að útrýma gyðingum
bætti heldur ekki úr skák. Stjórn Saddams Husseins
var auðvitað verulega vond að mati forystumanna
vestrænna ríkja, en hún var að þeirra mati hið skárra
af tvennu illu, enda byggði hún ekki á bókstafstrú og
blindu hatri á vestrænum háttum og hugsun, eins og
stjórnin í Teheran þótti gera. Við slíkar aðstæður
verða jafnvel efnavopn aukaatriði.
Réttlæting stríðs
Lítill vafi er á að forystumenn Breta og Bandaríkj-
anna trúðu á sínum tíma mati leyniþjónustumanna
sinna um að Írak byggi yfir gereyðingarvopnum eða
væri a.m.k. að komast yfir slík vopn. Það blasir við að
fyrrnefndum leiðtogum kom í opna skjöldu að engin
slík vopn skyldu finnast eftir að þangað var komið.
Yfirlýsingarnar nú um að Bandaríkamenn og Bret-
ar séu þess fullvissir að stjórn Sýrlands hafi beitt
efnavopnum í átökunum þar hafa það umfram tilefni
Íraksstríðsins að sú fullyrðing verður aldrei sönnuð
eða afsönnuð. Það er kannski þess vegna sem friðar-
verðlaunahafi Nóbels hugsar sér til hreyfings.
Morgunblaðið/Styrmir Kári
16.6. 2013 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 45