Morgunblaðið - 17.01.2014, Qupperneq 24

24 FRÉTTIRErlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 17. JANÚAR 2014
Ósló. AFP. | Flestar bækur, sem
gefnar voru út í Noregi fyrir árið
2001, verða aðgengilegar á netinu
þar í landi án endurgjalds, þökk sé
framtaki Norska þjóðbókasafnsins
sem kann að hafa fundið uppskrift-
ina að því að sætta rithöfunda við
ókeypis bóklestur á netinu.
Þjóðbókasafnið hefur fært tugi
þúsunda bóka á stafrænt form til að
gera þær aðgengilegar á netinu á
sama tíma og margir rithöfundar og
útgefendur hafa haft áhyggjur af
auknu aðgengi að bókum á netinu án
þess að lesendurnir greiði höfundar-
laun.
Bækurnar eru settar á bókavefinn
bokhylla.no, með samþykki hand-
hafa útgáfuréttar. Bókavefnum var
hleypt af stokkunum árið 2009. Á
vefnum eru nú þegar 135.000 rit og
stefnt er að því að þau verði alls
250.000. Á meðal ritanna eru bækur
nóbelsverðlaunahafans Knuts Ham-
sun, skáldsögur eftir Jo Nesbø og
norskar þýðingar á erlendum bók-
um.
Hægt er að lesa bækurnar frítt á
vef bókasafnsins í tölvum með
norskum IP-tölum, en ekki er hægt
að vista rafbækurnar.
Samtök rétthafa fá gjald
fyrir hverja blaðsíðu
Vigdis Moe Skarstein, forstöðu-
maður norska þjóðbókasafnsins,
segir að þetta sé í fyrsta skipti sem
þjóðbókasafn býður upp á aðgang á
netinu að bókum sem eru enn höf-
undarréttarvarðar. Í Noregi gildir
höfundarréttur bóka í 70 ár eftir
andlát höfundarins.
„Mörg þjóðbókasöfn færa bækur
sínar á stafrænt form til að varðveita
þær eða jafnvel til að veita aðgang
að þeim, en þá er um að ræða gamlar
bækur sem njóta ekki lengur höf-
undarréttarverndar,“ sagði Skar-
stein. „Við töldum að úr því að við
þurfum hvort sem er að færa bæk-
urnar á stafrænt form til að varð-
veita þær næstu þúsund árin þá væri
líka mikilvægt að veita eins mikinn
aðgang að þeim og mögulegt er.“
Til að geta sett bækurnar á vefinn
undirritaði þjóðbókasafnið samning
við Kopinor, samtök handhafa höf-
undar- og útgáfuréttar í Noregi.
Samkvæmt samningnum greiðir
þjóðbókasafnið umsamið gjald fyrir
hverja blaðsíðu. Kopinor sér síðan
um að skipta peningunum á milli
rétthafanna samkvæmt fyrirkomu-
lagi sem hefur ekki enn verið fast-
mótað.
Gjaldið á hverja síðu lækkar eftir
því sem stafræna safnið stækkar.
Það var 0,36 norskar krónur
(6,80 krónur íslenskar) á
hverja blaðsíðu á liðnu ári en
verður 0,33 krónur (6,20 krón-
ur ísl.) á næsta ári.
Skarstein segir stafræna
bókasafnið mikilvægan þátt í því
að auka áhuga Norð-
manna á norskum bók-
menntum, efla norska
tungu og kynna
norska rithöfunda á
vefnum.
bogi@mbl.is
Nær allar bækurnar ókeypis
 Norska þjóðbókasafnið stækkar rafbókavef sinn og stefnir að því að á
honum verði nær allar bækur sem gefnar voru út í Noregi fyrir árið 2001
AFP
Rafbókasafn Bók færð á stafrænt form til að gera hana aðgengilega á rafbókavef Norska þjóðbókasafnsins,
bokhylla.no. Stefnt er að því að á bókavefnum verði alls 250.000 bækur sem gefnar voru út fyrir árið 2001.
fengið að fara á rafbókavefinn.
Flestar þessara bóka eru skóla-
eða barnabækur, sem hafa verið
mjög arðbærar fyrir norska útgef-
endur, en ekki vinsælar skáldsög-
ur.
Bóksalan virðist ekki hafa
minnkað í Noregi vegna bóka-
vefjarins. Vigdis Moe Skarstein,
forstöðumaður þjóðbókasafnsins,
segir að vefurinn hafi „lengt líf“
bóka sem eru enn varðar höfund-
arrétti en hafa selst upp í bóka-
búðum. Um 85% bókanna á vefn-
um hafi verið lesin og notkunin á
honum einskorðist því alls ekki við
vinsælar skáldsögur.
Hefur ekki minnkað bóksöluna
RÁÐSTAFANIR GERÐAR TIL AÐ VERNDA HÖFUNDANA
Gerðar hafa verið ráðstafanir til að
vernda höfunda bóka á rafbókavef
norska þjóðbókasafnsins. Til
að mynda eru þær aðeins að-
gengilegar fyrir tölvur með
norskum IP-númerum eða
fyrir erlenda fræðimenn,
sem geta fengið aðgang
að bókunum í rann-
sóknaskyni. Auk þess er
ekki hægt að vista þær og í
rafbókasafninu eru
engar bækur sem
gefnar voru út
eftir árið 2000.
Aðeins 3.500
bækur hafa ekki
Þing Katalóníu
samþykkti í gær
tillögu um að
krefjast þess að
haldin yrði
þjóðaratkvæða-
greiðsla um
hvort sjálf-
stjórnarhéraðið
eigi að fá sjálf-
stæði frá Spáni. Tillagan var sam-
þykkt með 87 atkvæðum, 43 þing-
menn voru á móti henni og þrír
sátu hjá. Stuðningsmenn tillög-
unnar vilja að atkvæðagreiðslan
fari fram 9. nóvember í ár. Lagðar
verði fram tvær spurningar: „Viltu
að Katalónía verði ríki, já eða nei?
Ef já, viltu að ríkið verði sjálfstætt,
já eða nei?“
Mariano Rajoy, forsætisráðherra
Spánar, sagði í síðasta mánuði að
spænsk stjórnvöld myndu hindra
slíka atkvæðagreiðslu í Katalóníu.
„Hún samræmist ekki stjórnar-
skránni og verður ekki haldin,“
sagði hann á blaðamannafundi
skömmu eftir að tillagan um at-
kvæðagreiðsluna í nóvember var
kynnt.
KATALÓNÍA
Vilja fá að kjósa
um sjálfstæði
Síðasta danska
verslanakeðjan
sem selt hefur
foie gras hefur
nú ákveðið að
hætta að bjóða
upp á þetta
franska ljúfmeti
vegna illrar
meðferðar á
gæsum og öndum við framleiðsl-
una. Foie gras er gæsa- eða anda-
lifur sem er óeðlilega stór af því
að fuglarnir hafa verið fitaðir
nauðugir.
Aðeins ein stórmarkaðakeðja í
Danmörku, SuperBest, hefur selt
foie gras en hún hefur nú ákveðið
að hætta því. Hún rekur 92 versl-
anir og allt að 20 þeirra höfðu selt
foie gras.
Dönsk dýraverndarsamtök fögn-
uðu þessari ákvörðun í gær.
DANMÖRK
Hættir að selja
foie gras
Spænski ökuþórinn Carlos Sainz tekur hér þátt í Dakar-rallinu sem hófst 5.
janúar og lýkur á morgun. Keyrt er um Argentínu, Bólivíu og Síle. Dakar-
rallið hét áður París-Dakar-rallið. Það hefur verið haldið árlega frá árinu
1979, að undanskildu árinu 2008 þegar keppnin var blásin af vegna ótta við
hryðjuverk í Máritaníu, en leiðin lá þá í gegnum landið. Árið eftir var rallið
flutt til Suður-Ameríku, og er enn haldið þar. Keppt er í fjórum flokkum;
bílar, vélhjól, vörubílar og fjórhjól. Ekki fara allir sömu leið, því vélhjól og
fjórhjól fara samtals 8.734 km í rallinu, bílar 9.374 km og vörubílar 9.188 km.
AFP
Dakar-rallinu að ljúka