Stígandi - 01.07.1943, Blaðsíða 18

8
Á KROSSGÖTUM —
STÍGANDT
Ef hér er leikið á hinn sanna hljómbotn íslenzkrar þjóðarsál-
ar, er hún illa komin.
Engin dul skal þó dregin á það, að í íslenzkri skáldsagnagerð
hafa snjöll handtök verið sýnd, enda hafa stórhugaðri rithöfund-
arnir meir leitað þangað til landvinninga nú í seinni tíð. Mikl-
um mun væru bókmenntir okkar fátækari, svo nokkur dæmi
séu nefnd, ef þær ættu ekki Ketilbjörn á Knerri, þennan hressi-
lega nefgrím Gunnars Gunnarssonar; Kristrúnu í Hamravík
hans Hagalíns, þessa gömlu, góðu konu; Ragnheiði Brynjúlfs-
dóttur, hina gullfögru kvenlýsingu Kambans; hina saltfersku
Sölku Völku Kiljans, eða tröllmennið Bjart í Sumarhúsum,
sem berst tvíþættri baráttu: þrælsins til frelsisins, tröllsins til
mennsks eðlis.
En mér kæmi ekki á óvart, þótt Sölvi þjóðsagnanna reyndist
langlífari en Sölvi Davíðs, Fjalla-Bensi Þingeyinga yrði lífseig-
ari og tilkomumeiri í munnmælunum en Aðventu-Bensi Gunn-
ars í bókmenntunum, Ólafur Kárason yrði til undir baðstofu-
súðinni á Fæti undir Fótarfæti, meðan íslenzkar sagnir og
munnmæli mikluðu í þjóðarvitundinni þau skáldin, sem gengu
bein í baki af hólmi við fátækt og fyrirlitningu samtíðar sinnar,
brenndu tötrana af sér í guðmóði skáldskapar síns eins og Bólu-
Hjálmar.
Og ætli Sturla í Vogum kunni ekki að rykfalla, þrátt fyrir
sjálfstæðisyfirlýsingar ýmissa mætra manna, meðan kempan
Sæmundur Sæmundsson sindrar af lífsþreki löngu eftir hérvist-
ardaga sína? Enda þurfa skáldin ekki að skammast sín fyrir
það, þótt lífið reynist þeim oft snjallara um skáldskapinn, og
þjóðin sjálf sé öðrum skáldum fremri — stundum.
Kvæða njóta menn á allt annan hátt en sagna. Þau tæla
okkur aldrei til að gleyma sjálfi okkar um of, þvert á móti
koma þau okkur til að hugsa meira um það, athuga það og
grandskoða við skinið af reynslu ljóðskáldsins, sorgum þess,
gleði, efa, trú eða djúpri íhygli. En ljóðið þarf næðis, og það
krefst hugsunar af lesandanum, tvær kröfur, sem vélgengninni
er lítt um.
Kvæði verða ekki metin eftir lengd, eins og nú virðist helzt
tízka með skáldsögur.
Ljóðformið krefst það mikillar takmörkunar af höfundinum,
að hann verður að fága og slípa, fella úr og stytta, unz aðeins
kjarninn hreinn og ómengaður er eftir, þá fyrst er ljóðið gott. —