Stígandi - 01.10.1943, Page 25

STÍGANDI
UM MÁLVÖNDUN
87
hjá bóndanum við orfið eða fjárgæzluna eða sjómanninum við
baráttu hans við úfinn sæ.
En þó að þessi tvö atriði, sem nú hefir verið um rætt, rétt-
leikinn og hreinleikinn, séu ef til vill að ýmsu leyti mikilvægust
um vöndun málsins, má þó margt fleira til tína, sem skiptir afar-
miklu máli og góðir rithöfundar gefa að mikinn gaum. Og ég
ætla að biðja menn að hafa það fast í huga, að það, sem ég hefi
sagt og mun segja um málvöndun, hefi ég engu síður miðað við
ritmál en talmál. Og því má ekki gleyma, að þess er enn meiri
þörf, að ritmálið sé vandað, því að talmálið deyr, en ritmálið
lifir, og komandi kynslóðir eiga eftir að nema af því.
Eitt, sem enn er ótalið, er það, að vandað mál er fallegt mál.
Oll orð eru ekki jafnfögur, sum eru mjög hljómfögur, en önnur
miður. Þetta er að vísu smekkatriði, og það er sagt, að ekki tjói
að deila um smekkinn, og er nokkuð til í því. En það er þó vafa-
laust, að ýmis snjöll skáld og rithöfundar velja ekki orð sín af
handahófi. Þau hafa hliðsjón af hljómi þeirra og klið. En segja
má, að þetta sé stílfræðilegt atriði, en þess ber þó að gæta, að
mál og stíll verður aldrei fylhlega sundur greint. En það var þó
aðallega annað atriði, er þessu er tengt, sem ég ætlaði mér að
víkja hér að. Menn hljóta að viðurkenna, að allur kauðaskapur
í máli er ekki af erlendum toga spunninn. Það er einnig til ís-
lenzkur kauðaskapur, rammíslenzkur kauðaskapur. En hann
ber vitanlega að varast. En til þess þarf smekk, góðan smekk.
Þá er einnig annað, sem menn verða nú að horfast í augu við.
Það er í sköpun hér á landi nýtt mál, götumál, skrílmál. Ég veit
ekki, hvort allir hafa veitt þessu eftirtekt, en samt er það satt,
og það er til fólk hér á Akureyri, sem hefir orðið fyrir áhrifum
frá þessu máli. Aðallega munu það vera stúlkur á gelgjuskeiði,
sem mál þetta tala. Mér hefir skilizt, að mál þetta eigi að vera
fyndið, en það hefi ég reyndar aldrei getað fundið. Ein málfræði-
regla þessa máls er sú, að flest nafnorð og lýsingarorð enda á ó.
Flestir kannast við orð eins og púkó, sveitó, Gúttó o. s. frv. Ann-
að atriði er það, að sögninni er jafnaðarlega sleppt úr setning-
unni. Ekki er óalgengt að heyra setningu af þessu tæi: En tíkó!
En ég vil ekki eyða fleiri orðum að þessu skrílmáli, en ég vil
beina þeirri áskorun til foreldra, að þeir reyni að leiða börnum
sínum það fyrir sjónir, að þau eru á niðurleið, er þau taka upp
slíkt málfar. Þetta er fátækt mál. Og samfara fátæku máli er
fátækleg hugsun. Fram hjá því verður ekki komizt.