Stígandi - 01.10.1943, Blaðsíða 70

132
UM BÆKUR
STÍGANDI
vcrið sú að lýsa mcir tafli uppeldis og
ytri aðsttcðna um skapgerð sögupersón-
anna. Þetta gefur sögunni sérstakan blæ
auk ramma þess, sem sagan gerist i:
seiðmögn efstu byggða og dunandi
skóga. Þegar þessi saga kom út í Noregi,
stóð um bana allmikill styrr. Margir
tóku hana þar ú svipaðan liátt og
Sturla í Vogum var tekin hér: sem and-
óf gegn „kiljönskum" persónulýsingum.
Það cru yfirleitt engin takmörk fyrir
því, hvað ímyndunarveik samtíð getur
lesið úr verkum höfunda sinna. En bók-
in var mjög mikið keypt og lesin, og
cftir fyrsta bindi þýðingarinnar að
dæma má búast við því sama liér. Frá-
sagnarstíllinn er allur liinn ánægjuleg-
asti aflestrar, og víða er bókin skemmti-
leg beiníínis málsins vegna, slíka alúð
hefir þýðandi lagt við íslcnzkun hennar
og vinnugleði við það starf.
„Hver tæmir allt það timburrek
af tímans Stórasjó?"
Það mun ekki verða af íslendingum
skafið, að þeir hafi verið og séu enn
iðnir að ganga rekann af tímans Stóra-
sjó. Svo tíðförult hefir þeim orðið á
hann mörgum stundum, að virzt hefir,
scm þeim væri fortíðin meira virði cn
samtíð og framtíð. En þetta hefir í
rauninni verið nauðsyn, sjálfráð og ó-
sjálfráð vörn gcgn fámenninu. Svo lítil
þjóð mátti ekki við því, að dauðinn
rýmdi gengnum kynslóðum þegar úr
landi, reynslu þeirra, dugnaði og sigr-
utn til lærdóms og eftirsóknar, mistök-
um þeirra, ósigrum og vítum til varn-
aðar. Feður og mæður, afar og ömmur,
og þcirra venzlalið, lifðu áfram, þótt
gengin væru undir græna torfu, í minn-
ingum barna og barnabarna. Þannig
hefir ísland alltaf verið fjölbyggt land.
Og þetta nána sambýli genginna og
lifandi kynslóða hefir gefið þeim, sem
borið hafa hita og þunga dagsins á
hverjum tíma, þá rótfestu og það eðlis-
skyn og brjóstvit, sem reyndist þeim sú
bjargtaugin, er bilaði ekki í Heiðna-
bergi illra og óvæntra tíma. Og þótt
ýmsir þykist nú sjá fárboða marga og
illar blikur á íslenzkum þjóðarhimni,
sést enginn fúi enn í þessari taug, ekkert
hvik enn á því að halda uppi minningu
genginna kynslóða, engin deyfð á því
að ganga rekann af tímans Stórasjó.
Vafasamt, hvort annarri kynslóð hefir
orðið þangað tiðförulla en okkar, ef til
vill er það nauðvörn í og með, ósjálfráð
og sjálfráð landvörn og þjóðvörn. Hitt
er svo annað mál, að ekki flytja allir
rauðavið af þeim Almenningum. En
jafnvel þeir, sem aðeins hirða morkeflin,
vinna líka gagnsverk, þótt minni glæsi-
bragur leiki um þeirra „varnarsókn"
en hinna, sem stærri og eðlisbetri tré
bera undan báru. Nýlega hefir íslenzk-
um bókamarkaði borizt óvenju myndar-
legur reki af fyrrnefndum Almenning-
um alla leið vestan af Hornströndum.
Og þótt eflaust verði þar sumt talið til
ódýrari trjátegunda, jafnvel finnist þar
„morkefli", má hiklaust fullyrða, að
meginhlutinn er „rauðaviður", sumt
jafnvel „svellharður rauðaviður", sem
tímans tönn mun verða lengi að naga.
Þetta er Homstrendingabók eftir Þor-
leif Bjarnason, en gefin út af forlagi
Þorsteins M. Jónssonar á Akureyri. Bók
þessi er hin myndarlegasta að frágangi,
og fylgja allmargar prýðilegar myndir
svo og kort af Hornströndum frásögn
höfundar. Bókin skiptist í þrjá megin-
kafla: Land og líf, Baráttan við björgin
og Dimma og dulmögn. 1 fyrsta kafla
er lýsing á Hornströndum, sagt frá
ýmsu úr sögu byggðarinnar, lýst sam-
göngum og viðskiptum, atvinnu, siðum
og háttum. Þar er og lýst ýmsum vösk-
um mönnum, sem þarna hafa háð örð-
ugustu lífsbaráttu af dæmafáu þreki. í
öðrum kafla bókarinnar, Baráttan við
björgin, er lýst eggsigum og fuglsigum
í Hornbjarg og Hælavíkur, og er þetta
fróðlegasti kafli bókarinnar a. m. k.