Stígandi - 01.10.1943, Blaðsíða 10

72
GRÓIÐ LAND
STÍGANDI
Ein blómplanta vex í sjó við ísland. Heitir hún marhálmur.
Vex hann á leirbotni einkum í hlýja snjónum við vesturströnd
landsins. Voru þar víða fyrri víðar flesjur á mararhotni vaxnar ið-
grænum marhálmi. En fyrir nokkrum árum hvarf hann að mestu
eða öllu. Sama gerðist þá nokkru fyrr við strendur Evrópu, og olli
því sjúkdómur í plöntunni. Aldrei hefir það verið fullsannað,
að sami sjúkdómur liafi orðið íslenzka marhálminum að fjör-
tjóni, en líkur allar henda í þá átt.
Þá verður strandgróðurinn næstur fyrir oss. A strandlengjunni
næst sjónum er að öllum jafnaði sérkennilegur gróður. Fremur er
gróðurlendi þetta fáskrúðugt, og mun því valda, að selta er í
jarðvegi, en liana þola fáar tegundir. Þurfa saltjurtirnar að vera
búnar líkum varnartækjum og plöntur þær, er vaxa á söndum og
eyðimörkum. Helztu tegundirriar í fjörusandinum eru fjöruarfi
með hvítum ósjálegum hlómum, hrimblaðka með rauðum hlóm-
um, og öll plantan oftast rauðmenguð, og blálilja með fagur-
bláum blómum. Sunnan- og vestanlands er strandkál oft algeng-
asta tegundin, og er fjaran þá oft hvít tilsýndar af hlómum þess.
Allar þessar tegundir eru með þykkum, safaríkum blöðum, sem
eru hládöggvuð af þunnu vaxlagi. A hrímhlöðkunni stirnir oft
í smákristalla. Ymsar aði'ar tegundir finnast í fjörunni, einkum
ef hún er grýtt, helztar þeirra eru tágamura, með gulu blónti og
silfurgráum blöðum, kattartunga og skarfakál. Annars eru aðal-
heimkynni skarfakáls í eyjum og klettum, þar sem fuglavarp er.
Eru þar oft stórar, hvítar breiður af því, meðan það er í blómi. En
skarfakál er, sem kunnugt er, gersemisjurt til manneldis að dómi
heilsufræðinga. Þá vaxa oft hvannir, burn og annað hlómgresi í
fuglabjörgum.
A lágum, votlendum strandræmum, sem sjór gengur yfir í
flóðum, eru stórar, þéttvaxnar hreiður af sjávarfitjung, venjuleg-
ast mjög lágvöxnu grasi, skriðlíngresi, bjúgstör, stjörnuarfa og
kattartungu. Kallast gróðurhverfi þetta fitjagróður og mun það
víðlendast við Faxaflóa og Hornafjörð, en finnst víðast við strend-
ur landsins, þótt í smærri stíl sé. I flóum og tjarnasíkjum við fitj-
arnar eru oft ljósgular breiður af lóung, starartegund, sem þó
hefir eigi fundizt nema í nokkrum landshlutum.
Tæpast verður rakinn nokkur beinn skyldleiki milli strand-
gróðursins og annarra gróðurlenda, sém lýst verður hér á eftir,
og er þeim raðað eftir rakastigi jarðvegsins. Fyrst verður þá vatna-